به وجود آمدند [1] بعضى" سبا" را نام سرزمين يمن يا منطقه‌اى از آن دانسته‌اند، ظاهر قرآن مجيد در داستان" سليمان" و" هدهد" در سوره" نمل" نيز نشان مى‌دهد كه" سبا" نام مكانى بوده است، آنجا كه مى‌گويد وَ جِئْتُكَ مِنْ سَبَإٍ بِنَبَإٍ يَقِينٍ‌:" من از سرزمين سبا خبر قاطعى براى تو آوردم" (نمل- 22).

در حالى كه ظاهر آيه مورد بحث اين است كه سبا قومى بوده‌اند كه در آن منطقه مى‌زيسته‌اند، زيرا ضمير جمع مذكر (هم) به آنها باز گشته است.

ولى منافاتى ميان اين دو تفسير نيست، زيرا ممكن است سبا در ابتدا نام كسى بوده، سپس تمام فرزندان و قوم او به آن نام ناميده شده‌اند، و بعد اين اسم به سرزمين آنها نيز منتقل گرديده.

سپس قرآن به شرح اين آيت الهى كه در اختيار قوم سبا قرار داشت پرداخته چنين مى‌گويد:" دو باغ (بزرگ) بود از طرف راست و چپ" (جَنَّتانِ عَنْ يَمِينٍ وَ شِمالٍ‌).

ماجرا چنين بود كه قوم سبا توانستند با سد عظيمى كه در ميان كوه‌هاى مهم آن ناحيه بر پا ساختند سيلابهاى فراوانى را كه موجب ويرانى مى‌گشت يا لا اقل در بيابانها بيهوده تلف مى‌شد، در پشت آن سد عظيم ذخيره كنند، و با ايجاد دريچه‌هايى در سد استفاده از آن مخزن عظيم آب را تحت كنترل خود قرار دهند و به اين ترتيب سرزمينهاى وسيع و گسترده‌اى را زير كشت در آورند. اشكالى را كه فخر رازى در اينجا نقل كرده كه وجود دو باغ چيز مهمى نيست كه به عنوان آيه از آن ياد شود، و سپس به پاسخ آن پرداخته، به نظر ما اساسا قابل طرح نيست، چرا كه آنها دو باغ ساده معمولى نبودند، بلكه يك رشته باغهاى به هم پيوسته در دو طرف نهر عظيمى بود كه از آن سد بزرگ آبيارى مى‌شد، و به قدرى پر بركت بود كه‌

[1]" مجمع البيان" ذيل آيات مورد بحث.