كه انجام داده‌اند مجازات كند (و هيچ مهلتى براى اصلاح و تجديد نظر و خودسازى به آنان ندهد) جنبنده‌اى را بر پشت زمين باقى نخواهد گذاشت" (وَ لَوْ يُؤاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِما كَسَبُوا ما تَرَكَ عَلى‌ ظَهْرِها مِنْ دَابَّةٍ).

آن چنان مجازاتهاى پى در پى نازل مى‌شود و صاعقه‌ها و زلزله‌ها و طوفانها گنهكاران ظالم را در هم مى‌كوبد كه زمين جاى زندگى براى كسى نخواهد بود.

" ولى خداوند به لطف و كرمش آنها را تا زمان معينى به تاخير مى‌اندازد، و به آنها فرصت براى توبه و اصلاح مى‌دهد" (وَ لكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلى‌ أَجَلٍ مُسَمًّى‌).

اما اين حلم و فرصت الهى حسابى دارد، تا زمانى است كه اجل آنها فرا نرسيده باشد،" اما هنگامى كه اجل آنها فرا رسد هر كس را به مقتضاى عملش جزا مى‌دهد چرا كه خداوند نسبت به بندگانش بصير و بيناست" هم اعمال آنها را مى‌بيند و هم از نيات آنها با خبر است (فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِعِبادِهِ بَصِيراً) [1] در اينجا دو سؤال مطرح مى‌شود كه پاسخ آن از آنچه گفتيم روشن مى‌شود:

نخست اينكه اين حكم عام (اگر خداوند مردم را به اعمالشان مجازات كند كسى را بر صفحه زمين باقى نخواهد گذاشت) شامل انبيا و اوليا و صالحان نيز مى‌شود؟!

[1] جمله‌ فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ‌ شرط است و جزاى آن در تقدير مى‌باشد در واقع چنين بوده است: فاذا جاء اجلهم يجازى كل احد بما عمل، بنا بر اين جمله فان اللَّه از قبيل علت جزاء است كه جانشين معلول محذوف شده است.

اين احتمال نيز وجود دارد كه جزاء لا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ‌ باشد كه در آيات ديگر قرآن مانند آيه 61 سوره نحل آمده، بنا بر اين جمله‌ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِعِبادِهِ بَصِيراً اشاره به اين است كه همه را مى‌شناسد، و مى‌داند اجل كدامين فرا رسيده است تا او را با قدرت خود بگيرد.