نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 17 صفحه : 220
معنى تمايل به يك سو است اشاره به حالتى است كه انسان به هنگام ترس و وحشت
شديد پيدا مىكند كه چشمان او به يك سمت منحرف، و روى نقطه معينى ثابت و خيره
مىشود.
جمله" بَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَناجِرَ" (قلبها به گلوگاه رسيده بود) كنايه جالبى است شبيه
آنچه در زبان فارسى داريم كه مىگوئيم" جانش به لب رسيد" و گرنه هرگز،
قلب به معنى عضو مخصوص مركز پخش خون از جاى خود حركت نمىكند و هيچگاه به گلوگاه
نمىرسد.
جمله" و تَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا" اشاره به اين است كه در اين حالت، گمانهاى ناجورى
براى جمعى از مسلمانان پيدا شده بود، چرا كه هنوز از نظر نيروى ايمان به مرحله
كمال نرسيده بودند، اينها همان كسانى بودند كه در آيه بعد مىگويد: شديدا متزلزل
شدند.
شايد بعضى فكر مىكردند ما سرانجام شكست خواهيم خورد، و ارتش دشمن با اين قدرت
و قوت پيروز مىشود، روزهاى آخر عمر اسلام فرا رسيده است و وعدههاى پيامبر در
زمينه پيروزى مطلقا تحقق نخواهد يافت! البته اين افكار نه به صورت يك عقيده كه به
صورت يك وسوسه در اعماق دلهاى بعضى پيدا شده بود، اين شبيه همانست كه در جنگ احد،
قرآن مجيد از آن ياد كرده مىگويد: وَ
طائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ
ظَنَّ الْجاهِلِيَّةِ:" گروهى از شما در آن
لحظات بحرانى جنگ، تنها به فكر جان خود بودند و گمانهاى نادرست همانند گمانهاى
دوران جاهليت داشتند"! (سوره آل عمران آيه 154).
البته مخاطب در آيه مورد بحث مسلما مؤمنانند، و جمله يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا در آيه قبل دليل روشنى بر اين معنى است، و كسانى كه مخاطب را منافقان
دانستهاند گويا به اين نكته توجه نكردهاند و يا پنداشتهاند كه اين قبيل گمانها
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 17 صفحه : 220