ضعيف است، توحيد خدا را پذيرفته‌اى، زيرا دومى ضعيف است و ناتوان، بنا بر اين خدا نيست.

و اگر بگويى آنها دو هستند، از دو حال خارج نيست، يا از تمام جهات متفقند يا مختلف، اما هنگامى كه ما آفرينش را منظم مى‌بينيم و كواكب آسمان هر كدام در مسير ويژه خود سير مى‌كنند و شب و روز با نظم خاصى جانشين يكديگر مى‌شوند و خورشيد و ماه هر يك، برنامه ويژه خود را دارند، اين هماهنگى تدبير جهان و انسجام امورش دليل بر اين است كه مدبر يكى است.

از اين گذشته، اگر ادعا كنى خداوند دو تا است لا بد در ميان آنها بايد فاصله‌اى (امتيازى) باشد تا دوگانگى درست شود، در اينجا آن فاصله (امتياز) خود موجود سومى: ازلى خواهد بود، و به اين ترتيب خدايان، سه مى‌شوند، و اگر بگويى سه هستند، بايد ميان آنها دو فاصله (امتياز) باشند، در اين صورت بايد به پنج وجود قديم ازلى قائل شوى، و به همين ترتيب، عدد، بالا مى‌رود و سر از بى‌نهايت در مى‌آورد" [1] آغاز اين حديث، اشاره به برهان تمانع است، و ذيل آن اشاره به برهان ديگرى است، كه آن" برهان فرجه" يا" تفاوت ما به الاشتراك، و ما به الامتياز" مى‌گويند.

در حديث ديگرى مى‌خوانيم كه" هشام بن حكم" از" امام صادق" ع پرسيد:

ما الدليل على ان اللَّه واحد؟ قال: اتصال التدبير و تمام الصنع، كما قال اللَّه عز و جل: لَوْ كانَ فِيهِما آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا.

" هشام مى‌گويد: عرض كردم چه دليلى بر يگانگى خدا وجود دارد؟ فرمود:

پيوستگى و انسجام تدبير جهان، و كامل بودن آفرينش، آن گونه كه خداوند متعال فرموده: لَوْ كانَ فِيهِما آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا (اگر در آسمان و زمين، خدايانى جز

[1] توحيد صدوق (طبق نقل تفسير نور الثقلين ج 3 صفحه 417 و 418).