و آيا آورنده آن" شاعر" بوده، در حالى كه شعر بر محور تخيل دور مى‌زند و آيات اين كتاب همه بر اساس واقعيتها است؟! كوتاه سخن اينكه دقت و بررسى در اين كتاب ثابت مى‌كند كه اين نسبتهاى ضد و نقيض، وصله‌هايى است ناهمرنگ و سخنانى است مغرضانه و نابخردانه.

در اينكه كلمه" ذكركم" در آيه فوق به چه معنى است، مفسران بيانات گوناگونى دارند:

بعضى گفته‌اند: منظور اين است كه آيات قرآن، مايه تذكر و بيدارى انديشه‌هاى شما است، چنان كه در جاى ديگر مى‌گويد: فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخافُ وَعِيدِ:" به وسيله اين قرآن كسانى را كه از مجازات الهى مى‌ترسند تذكر ده" (ق- 45).

گروهى گفته‌اند: منظور اين است كه اين قرآن، نام و آوازه شما را در دنيا بلند مى‌كند، يعنى مايه عز و شرف شما است، شما مؤمنان و مسلمانان، و يا شما قوم عرب، كه قرآن به زبان شما نازل شده، و اگر از شما گرفته شود، نام و نشانى در جهان نخواهيد داشت.

بعضى ديگر گفته‌اند: منظور اين است كه در اين قرآن آنچه مورد نياز شما در امر دين و دنيا است و يا در زمينه مكارم اخلاق است، يادآورى شده.

گرچه اين تفاسير منافاتى با يكديگر ندارد و ممكن است همه در تعبير ذكركم جمع باشند اما تفسير نخست روشنتر به نظر مى‌رسد.

و اگر گفته شود چگونه اين قرآن مايه بيدارى است؟ در حالى كه بسيارى از مشركان شنيدند و بيدار نشدند، در پاسخ مى‌گوئيم: بيداركننده بودن قرآن جنبه اجبارى و الزامى ندارد بلكه مشروط است به اينكه انسان خودش بخواهد و دريچه‌هاى قلبش را به روى آن بگشايد.