ضمنا پاداش مؤمنان را در عبارت كوتاه" أَجْراً كَبِيراً" و كيفر افراد بى‌ايمان را در عبارت جامع" عَذاباً أَلِيماً" خلاصه كرده كه مفهوم هر دو آن چنان وسيع است كه هر گونه پاداش و كيفر معنوى و مادى، جسمى و روحانى را شامل مى‌شود.

و اما اينكه در صفات دوزخيان تنها روى" عدم ايمان به آخرت" انگشت گذارده و سخن از اعمالشان نيست، ممكن است از اين جهت باشد كه اعتقاد به آن دادگاه بزرگ بيش از هر چيز انسان را در مقابل گناهان كنترل مى‌كند، و از اين گذشته انكار قيامت به انكار خدا نيز بازمى‌گردد، زيرا چگونه ممكن است خداوند عادل و حكيم مردم اين جهان را در شرائطى كه مى‌بينيم به حال خود رها كند، و جهان ديگرى در كار نباشد، اين نه با حكمت او سازگار است و نه با عدالتش، از همه گذشته چون بحث در آيه از پاداش و كيفر است تناسب با مساله آخرت و دادگاه عدل پروردگار دارد.

" چرا كه انسان ذاتا عجول است" (وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولًا).

" دعا" در اينجا معنى وسيعى دارد كه هر گونه طلب و خواستن را شامل مى‌شود، اعم از اينكه با زبان بخواهد، و يا عملا براى بدست آوردن چيزى بپا خيزد و تلاش و كوشش كند.

در حقيقت عجول بودن انسان براى كسب منافع بيشتر و شتابزدگى او در تحصيل خير و منفعت سبب مى‌شود كه تمام جوانب مسائل را مورد بررسى قرار