واقع شوند و استقلال داشته باشند؟ [1] اما اين تفسير كه آنها به هر وسيله‌اى كه نزديكتر است به خدا تقرب مى‌جويند احتمال بسيار بعيدى است، زيرا ضمير" هم" در" ايهم" كه معمولا براى جمع مذكر است با اين معنى سازگار نيست بلكه بايد" ايها" باشد [2] به علاوه" ايهم اقرب" به صورت مبتدا و خبر است در حالى كه طبق اين معنى بايد به صورت مفعول يا بدل از مفعول به كار رود (دقت كنيد).

" وسيله" چيست؟

اين كلمه در دو مورد در قرآن مجيد به كار رفته يكى در اينجا و ديگرى در آيه 35 سوره مائده و همانگونه كه در ذيل آيه 35 سوره مائده گفته‌ايم وسيله به معنى" تقرب جستن" و يا چيزى است كه باعث تقرب مى‌شود (و يا نتيجه‌اى كه از تقرب حاصل مى‌گردد).

و به اين ترتيب" وسيله" مفهوم بسيار وسيعى دارد كه هر كار نيك و شايسته‌اى را شامل مى‌شود و هر صفت برجسته در مفهوم آن درج است، چرا كه همه اينها موجب قرب پروردگار است.

در جمله‌هاى بسيار پر مغزى كه از على ع در خطبه 110 نهج البلاغه نقل شده مى‌خوانيم" بهترين وسيله‌اى كه بندگان با آن به درگاه خدا تقرب مى‌جويند ايمان به خدا، برپا داشتن نماز، اداء زكات، روزه ماه رمضان، حج و عمره، صله رحم، انفاق و بخشش در راه خدا در نهان و آشكار، و تمام اعمال نيكى است كه‌

[1] در اين صورت" ايهم" از نظر تركيب نحوى فقط مى‌تواند بدل از ضمير" يبتغون" بوده باشد.

[2] گذشته از اين" ايهم اقرب" به صورت مبتدا و خبر است در حالى كه طبق اين معنى بايد به صورت مفعولى يا بدل از مفعول به كار رود.