را نداده كه بر قرآن موجود چيزى افزوده شده باشد (دقت كنيد).

از اين كه بگذريم اگر به اين موضوع دقت كنيم كه قرآن براى مسلمانان همه چيز بوده قانون اساسى، دستور العمل زندگى، برنامه حكومت، كتاب مقدس آسمانى، و رمز عبادت، روشن مى‌شود كه اصولا كم و زياد در آن امكان نداشته است.

قرآن كتابى بود كه مسلمانان نخستين همواره در نمازها، در مسجد، در خانه، در ميدان جنگ، بهنگام روبرو شدن با دشمنان و بعنوان استدلال بر حقانيت مكتب از آن استفاده مى‌كردند حتى از تواريخ اسلامى استفاده مى‌شود كه تعليم قرآن را مهر زنان قرار مى‌دادند!، و اصولا تنها كتابى كه در همه محافل مطرح بوده و هر كودكى را از آغاز عمر با آن آشنا مى‌كردند و هر كس ميخواست درسى از اسلام به خواند آن را به او تعليم مى‌دادند همين قرآن مجيد بود.

آيا با چنين وضعى كسى احتمال مى‌دهد كه دگرگونى در اين كتاب آسمانى رخ دهد، بخصوص اينكه ما در آغاز جلد اول همين تفسير ثابت كرديم كه قرآن به صورت يك مجموعه با همين شكل فعلى در عصر خود پيامبر جمع‌آورى شده بود، و مسلمانان سخت به ياد گرفتن و حفظ آن اهميت مى‌دادند، و اصولا شخصيت افراد در آن عصر تا حد زيادى به اين شناخته مى‌شد كه چه اندازه از آيات قرآن را حفظ كرده بودند.

عدد حافظان قرآن به اندازه‌اى زياد بود كه در تواريخ مى‌خوانيم در يكى از جنگها كه زمان ابو بكر واقع شد چهارصد نفر از قاريان قرآن به قتل رسيدند [1] و در داستان" بئر معونه" (يكى از آباديهاى نزديك مدينه) و جنگى كه در آن منطقه در حيات پيامبر ص اتفاق افتاد مى‌خوانيم كه جمع كثيرى‌

[1] منتخب كنز العمال بنا به نقل البيان فى تفسير القرآن صفحه 260.