تفسير: برنامه و سرنوشت جباران عنيد

همانگونه كه راه و رسم افراد بى منطق است، هنگامى كه به ضعف و ناتوانى گفتار و عقيده خود آگاه شدند، استدلال را رها كرده، و تكيه بر زور و قدرت و قلدرى مى‌كنند، در اينجا نيز مى‌خوانيم كه اقوام كافر لجوج و بهانه جو هنگامى كه منطق متين و رساى پيامبران را كه در آيات قبل گذشت، شنيده‌اند به پيامبران خود گفتند:" سوگند ياد مى‌كنيم كه شما را از سرزمينمان خارج مى‌سازيم، مگر اينكه به آئين ما- بت پرستى- باز گرديد"! (وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُمْ مِنْ أَرْضِنا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنا).

اين مغروران بيخبر، گويى همه سرزمينها را مال خود مى‌دانستند و براى پيامبرانشان حتى به اندازه يك شهروند حق قائل نبودند و لذا مى‌گفتند:

" ارضنا" (سرزمين ما!) در حالى كه خداوند زمين و تمام مواهبش را براى صالحان آفريده است و اين جباران خود خواه مستكبر در واقع حقى از آن ندارند، تا چه رسد به اينكه همه را از خود بدانند!.

ممكن است جمله‌ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنا (بار ديگر به آئين ما باز گرديد) اين توهم را ايجاد كند كه پيامبران قبل از رسالت پيرو آئين بت‌پرستى بودند، در حالى كه چنين نيست، چرا كه قطع نظر از مساله معصوم بودن كه قبل از نبوت را نيز شامل مى‌شود، عقل و درايت آنها بيش از آن بوده كه دست به چنين كار نابخردانه‌اى بزنند و برابر سنگ و چوبى سجده كنند.

اين تعبير ممكن است به خاطر آن باشد كه پيامبران قبل از رسالت، ماموريت تبليغ را نداشتند، شايد سكوت آنها اين توهم را ايجاد كرده بوده است كه آنها نيز با مشركان هم عقيده‌اند.