:" كار من به جايى رسيد كه براى حفظ محبت ميان خود و او مانند كسى بودم كه مى‌خواست آب را در دست نگاهدارد" [1] ولى تفسير اول از همه روشن‌تر به نظر مى‌رسد! و در پايان آيه براى تاكيد اين سخن مى‌گويد" درخواست كافران از بتها چيزى جز گام برداشتن در گمراهى نيست" (وَ ما دُعاءُ الْكافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلالٍ‌).

چه ضلالتى از اين بالاتر كه انسان سعى و كوشش خود را در بيراهه‌اى كه هرگز او را بمقصد نمى‌رساند بكار برد، خسته و ناتوان شود اما نتيجه و بهره‌اى نگيرد.

" همه كسانى كه در آسمانها و زمين هستند از روى اطاعت و تسليم و يا از روى كراهت و همچنين سايه‌هاى آنها، هر صبح و شام، براى خدا سجده مى‌كنند" (وَ لِلَّهِ يَسْجُدُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ كَرْهاً وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ‌).

نكته‌ها

1- منظور از سجده موجودات چيست-

سجده در اين گونه موارد به معنى خضوع و نهايت تواضع و تسليم است، يعنى همه فرشتگان و انسانها و همه صاحبان عقل و انديشه براى خدا متواضعند و در برابر فرمان او خاضع مى‌باشند، منتهى گروهى سجده و خضوعشان تنها جنبه تكوينى دارد، يعنى در برابر قوانين عالم هستى و آفرينش خاضعند، ولى گروهى علاوه بر سجود تكوينى سجود تشريعى‌

[1] تفسير قرطبى جلد 5 صفحه 3529.