روزه‌دار بايد در حال روزه با وجود گرسنگى و تشنگى از غذا و آب و همچنين لذت جنسى چشم بپوشد، و عملا ثابت كند كه او همچون حيوان در بند اصطبل و علف نيست، او مى‌تواند زمام نفس سركش را به دست گيرد، و بر هوسها و شهوات خود مسلط گردد.

در حقيقت بزرگترين فلسفه روزه همين اثر روحانى و معنوى آن است، انسانى كه انواع غذاها و نوشابه‌ها در اختيار دارد و هر لحظه تشنه و گرسنه شد به سراغ آن مى‌رود، همانند درختانى است كه در پناه ديوارهاى باغ بر لب نهرها مى‌رويند، اين درختان نازپرورده، بسيار كم مقاومت و كم‌دوامند، اگر چند روزى آب از پاى آنها قطع شود پژمرده مى‌شوند، و مى‌خشكند.

اما درختانى كه از لابلاى صخره‌ها در دل كوه‌ها و بيابانها مى‌رويند و نوازشگر شاخه‌هايشان از همان طفوليت طوفانهاى سخت، و آفتاب سوزان، و سرماى زمستان است، و با انواع محروميتها دست به گريبانند، محكم و با دوام و پر استقامت و سخت‌كوش و سخت‌جانند!.

روزه نيز با روح و جان انسان همين عمل را انجام مى‌دهد و با محدوديتهاى موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت مى‌بخشد، و چون غرائز سركش را كنترل مى‌كند بر قلب انسان نور و صفا مى‌پاشد.

خلاصه روزه انسان را از عالم حيوانيت ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مى‌دهد، جمله‌ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ‌ (باشد كه پرهيزگار شويد) اشاره به همه اين حقايق است.

و نيز حديث معروف‌

الصوم جنة من النار

:" روزه سپرى است در برابر آتش دوزخ" اشاره به همين موضوع است‌ [1] در حديث ديگرى از على ع مى‌خوانيم كه از پيامبر ص پرسيدند:

[1] بحار الانوار جلد 96 صفحه 256.