4- شرائط گوناگون شفاعت.

خلاصه اينكه آيات شفاعت بخوبى نشان مى‌دهد كه مساله شفاعت از نظر منطق اسلام يك موضوع بى قيد و شرط نيست بلكه قيود و شرايطى، از نظر جرمى كه در باره آن شفاعت مى‌شود از يك سو، شخص شفاعت شونده از سوى ديگر، و شخص شفاعت كننده از سوى سوم دارد كه چهره اصلى شفاعت و فلسفه آن را روشن مى‌سازد.

مثلا گناهانى همانند ظلم و ستم بطور كلى از دايره شفاعت بيرون شمرده شده و قرآن مى‌گويد: ظالمان" شفيع مطاعى" ندارند! و اگر ظلم را به معنى وسيع كلمه- آن چنان كه در بعضى از احاديث بعدا خواهد آمد- تفسير كنيم شفاعت منحصر به مجرمانى خواهد بود كه از كار خود نادمند و پشيمان، و در مسير جبران و اصلاحند، و در اين صورت شفاعت پشتوانه‌اى خواهد بود براى توبه و ندامت از گناه (و اينكه بعضى تصور مى‌كنند با وجود ندامت و توبه نيازى به شفاعت نيست اشتباهى است كه پاسخ آن را به زودى خواهيم داد).

از طرف ديگر طبق آيه" 28 سوره انبياء" تنها كسانى مشمول بخشودگى از طريق شفاعت مى‌شوند كه به مقام" ارتضاء" رسيده‌اند و طبق آيه 87 مريم داراى" عهد الهى" هستند.

اين دو عنوان همان گونه كه از مفهوم لغوى آنها، و از رواياتى كه در تفسير اين آيات وارد شده، استفاده مى‌شود به معنى ايمان به خدا و حساب و ميزان و پاداش و كيفر و اعتراف به حسنات و سيئات" نيكى اعمال نيك و بدى اعمال بد" و گواهى به درستى تمام مقرراتى است كه از سوى خدا نازل شده، ايمانى كه در فكر و سپس در زندگى آدمى انعكاس يابد، و نشانه‌اش اين است كه خود را از صفت ظالمان طغيانگر كه هيچ اصل مقدسى را به رسميت نمى‌شناسند بيرون آورد و به تجديد نظر در برنامه‌هاى خود وادارد.