نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 511
آن مقيد به زمان خاصى است و ممكن است فرض شود كه بعد از آن زمان
خداوند خشم بگيرد.
(وَ مِمَّنْ حَوْلَكُمْ مِنَ الْأَعْرابِ مُنافِقُونَ وَ
مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ ...) حول هر چيز به معناى مكان
مجاور و اطراف آن است، اين لفظ مانند قبل و بعد ظرف است،
و كلمه مرد به معناى سركشى و بيرون شدن از اطاعت، و تمرين و ممارست شر
است، و معناى دوم با جمله(مَرَدُوا عَلَى
النِّفاقِ) مناسبتر است، چون معناى آن چنين مىشود: آنها بر مساله نفاق تمرين
و ممارست كردهاند، به حدى كه ديگر عادتشان شده است.
و معناى آيه چنين است: از جمله اعرابى كه در پيرامون شما هستند
منافقين هستند كه در كار نفاق تمرين كردهاند، و همچنين از اهل مدينه هم منافقين
هستند كه بر نفاق عادت كردهاند، و تو اى محمد ايشان را نمىشناسى، ما
مىشناسيمشان و بزودى در دو نوبت عذابشان مىكنيم، آن گاه بسوى عذاب بزرگ باز
خواهند گشت.
[مقصود از عذاب كردن منافقين در دو نوبت(سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ) چيست؟]
مفسرين در اينكه مقصود از عذاب در دو نوبت چيست اختلاف كردهاند،
بعضى گفتهاند معنايش اين است كه يك مرتبه در دنيا به اسير شدن و كشته شدن و بار
ديگر در قبر عذابشان مىكنيم. ديگران گفتهاند: يك بار در دنيا با گرفتن زكات و
بار ديگر در آخرت به عذاب قبر. بعضى ديگر گفتهاند در دو نوبت مبتلايشان مىكنيم
به گرسنگى. بعضى ديگر گفتهاند يك بار در هنگام احتضار و بار ديگر در قبر. ديگرى
گفته است يك بار با اقامه حدود، و يك بار هم به عذاب قبر. بعضى[742] ديگر گفتهاند
يك نوبت به رسوايى در دنيا، و نوبتى ديگر به عذاب در قبر. عدهاى ديگر وجوه ديگرى
گفتهاند كه بر هيچ يك از آنها دليلى در دست نيست، و اگر ناگزير باشيم يكى از آنها
را اختيار كنيم باز همان وجه اول از همه وجوه بهتر است.
(وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا
صالِحاً وَ آخَرَ سَيِّئاً ...) و يعنى از اعراب جماعت
ديگرى هستند كه مانند آن دسته منافق نيستند، و ليكن اعتراف به گناه خود دارند،
اينان اعمالشان از نيك و بد مخلوط است، يك عمل نيك مىكنند يك عمل زشت مرتكب
مىشوند، و اميد مىرود كه خداوند از گناهشان درگذرد، كه خدا آمرزنده مهربان است.
در اينكه فرمود: (عَسَى اللَّهُ أَنْ
يَتُوبَ عَلَيْهِمْ-) اميد مىرود كه خداوند از گناهشان در
گذرد منظور اين بوده كه اميد را در دل آنها رخنه دهد تا يكسره از رحمت خدا
مايوس نگردند، بلكه در ميان خوف و رجاء باشند، شايد جانب رجاءشان قوىتر شود، چون
جمله( إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ)
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 511