كيد شما را خنثى مى‌كنيم، و جمعيت شما كارى برايتان صورت نمى‌دهد هر چند هم زياد باشد، هم چنان كه در اين دفعه كارى صورت نداد، آرى خداوند با مردمان با ايمان است، و كسى كه خدا با او است هرگز مغلوب نمى‌شود.

و به اين بيان تاييد مى‌شود رواياتى كه وارد شد به اينكه ابو جهل در روز جنگ بدر در موقعى كه دو صف روبرو شدند و يا در موقعى كه داشتند صف‌آرايى مى‌كردند گفت:

بارالها محمد از ميان ما بيشتر از ما قطع رحم كرد، و دينى آورد كه ما آن را نمى‌شناسيم پس ما را عليه او يارى كن و همچنين روايات ديگرى كه مجمع البيان از ابى حمزه نقل كرده- و مضمونش با بيان ما مناسب‌تر است- كه وى گفت: بارالها دين ما دين قديمى است و دين محمد دين تازه است پروردگارا هر كدام از اين دو دين نزد تو محبوب‌تر و مورد رضايت بيشتر تو است اهل آن دين را امروز نصرت بده .

البته بعضى از مفسرين گفته‌اند خطاب در آيه متوجه به مؤمنين است، و آن گاه مضامين جملات آن را بر طبق اين نظريه توجيه كرده‌اند، و ليكن توجيهاتشان موافق با ذوق سليم نيست، و فائده‌اى هم ندارد كه ما بحث خود را با نقل آن و مناقشه در آن طولانى كنيم، كسانى كه بخواهند از آن نظريه اطلاع حاصل كنند مى‌توانند به تفسيرهاى مبسوط مراجعه نمايند.

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ) ضمير عنه بطورى كه از سياق كلام برمى‌آيد به رسول خدا 6 بر مى‌گردد، يعنى از رسول خدا روى برمتابيد با اينكه داريد دعوت حقه‌اى را كه به وى وحى شده مى‌شنويد و اوامر و نواهى او را كه همه به صلاح دين و دنياى شما است به گوش خود مى‌شنويد، البته در آيه شريفه اوامر و نواهى مربوط به جنگ منظور كلام است و ليكن بيان آيه عام است.

[معناى:(كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ) و اينكه مراد از آن در آيه شريفه چه كسانى است‌]

(وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ) معناى اين جمله روشن است ولى بايد دانست كه در آن يك نوع توهينى به مشركين شده كه گفتند ما شنيديم و ليكن نمى‌شنوند، و اين گفتارشان را خداى تعالى در چند آيه بعد حكايت نموده و مى‌فرمايد:(وَ إِذا تُتْلى‌ عَلَيْهِمْ آياتُنا قالُوا قَدْ سَمِعْنا لَوْ نَشاءُ لَقُلْنا مِثْلَ هذا)[1] و اينكه مى‌فرمايد نمى‌شنوند معنايش اين است كه اگر مى‌شنيدند قبولش مى‌كردند هم چنان كه فرموده:

[1] وقتى آيات ما بر ايشان تلاوت شود مى‌گويند اين را كه شنيديم و اگر بخواهيم ما هم نظير آن را مى‌گوييم. سوره انفال آيه 31