نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 123
بود كه دلهايتان را
استوار نموده و درونتان را آرامش بخشد، چون اگر نفرات ايشان را در نظرت زياد جلوه
مىداد و تو مؤمنين را از نيروى ايشان خبر مىدادى قهرا از ضعف و كمى عده خود دچار
سستى و اضطراب مىشدند، و در اينكه آيا در چنين شرايطى با لشكر انبوه كفار مصاف
شوند يا نه اختلاف مىكردند، و ليكن خداى تعالى با اندك نشان دادن ايشان شما را از
سستى و اختلاف نجاتتان داد، چون او به ذات الصدور يعنى به دلها آگاه است، و خوب
مىداند كه براى اطمينان يافتن و استوارى و نيرومند شدن دلها چه چيز شايسته است.
اين آيه
دلالت دارد بر اينكه خداى سبحان به رسول خود در عالم رؤيا بشارت به فتح داده، و آن
جناب در خواب ديد كه همانطورى كه خداوند در بيدارى وعده داده بود بر يكى از دو
طائفه، قافله و يا لشكر قريش پيروز خواهد شد، و خداوند در آن خواب لشكر قريش را
اندك و غير قابل اعتناء به آن حضرت وانمود كرده و رسول خدا 6 هم آنچه را كه در
خواب ديده بود براى مؤمنين بازگو كرد و به آنان وعده صريح و بشارت داده بود و به
همين جهت همه آماده جنگ با ايشان شدند، به دليل اينكه فرمود:(وَ لَوْ
أَراكَهُمْ كَثِيراً لَفَشِلْتُمْ ...) و دلالت اين جمله بر
آنچه ما استظهار كرديم روشن است.(وَ إِذْ يُرِيكُمُوهُمْ إِذِ
الْتَقَيْتُمْ فِي أَعْيُنِكُمْ قَلِيلًا وَ يُقَلِّلُكُمْ فِي أَعْيُنِهِمْ
...) معناى اين آيه روشن است، و ميان آن و آيه(قَدْ كانَ
لَكُمْ آيَةٌ فِي فِئَتَيْنِ الْتَقَتا فِئَةٌ تُقاتِلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ
أُخْرى كافِرَةٌ يَرَوْنَهُمْ مِثْلَيْهِمْ رَأْيَ الْعَيْنِ وَ اللَّهُ
يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ يَشاءُ)[1] بنا بر
اينكه اشاره باشد به واقعه بدر هيچ منافاتى وجود ندارد. براى اينكه اندك نشان
دادنى كه در آيه مورد بحث است مقيد شده به جمله(إِذِ
الْتَقَيْتُمْ) و با همين قيد تنافى برداشته شده، گويا خداى سبحان مؤمنين
را در اولين برخورد به نظر مشركين اندك نشان داده، تا مغرور شده و ايشان را غير
قابل اعتناء تلقى كنند و همين معنا ايشان را بر پياده شدن و جنگيدن دلير كند، ولى
وقتى دست به كار جنگ شده و در هم آميختند خداوند همان مؤمنين را كه تا آن موقع به
نظرشان اندك مىآمد در نظرهايشان بسيار و دو برابر وانمود، و همين معنا باعث شد كه
عزيمتهايشان سست گشته و دل از دست داده و در نتيجه شكست خوردند.
پس آيه مورد
بحث ناظر به اول داستان است، و آيه آل عمران ناظر به بعد از انتقال و اختلاط است(لِيَقْضِيَ اللَّهُ أَمْراً كانَ مَفْعُولًا وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ
الْأُمُورُ) اين جمله متعلق است به جمله يريكموهم و آن را تعليل
مىكند.