مشيتش تعلق نگرفته به اينكه سعادت را براى كسى كه از او اعراض كرده و به غير او كه همان زندگى مادى زمينى است، اقبال نموده حتمى سازد. آرى، زندگى زمينى آدمى را از خدا و از بهشت كه خانه كرامت او است باز مى‌دارد، و اعراض از خدا و تكذيب آيات او ظلم است، و حكم حتمى خدا جارى است به اينكه مردم ظالم را هدايت نكند،(وَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ)[1].

و لذا بعد از جمله‌(وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها) فرمود:(لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ) و بنا بر اين بيان، تقدير كلام اين مى‌شود: لكنا لم نشاء ذلك لانه اخلد الى الارض و اتبع هواه و ليكن ما چنين چيزى را نخواستيم براى اينكه او به زمين چسبيده و هواى دل خود را پيروى كرده، و چنين كسى مورد اضلال ما است نه مورد هدايت . هم چنان كه فرموده:(وَ يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ وَ يَفْعَلُ اللَّهُ ما يَشاءُ)[2].

(فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ) يعنى او داراى چنين خويى است، و از آن دست بر نمى‌دارد، چه او را منع و زجر كنى و چه به حال خود واگذاريش. و كلمه تحمل از حمله كردن است نه از حمل و بدوش كشيدن.

(ذلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا) پس تكذيب از آنان سجيه و هيئت نفسانى خبيثى است كه دست بردار از صاحبش نيست، زيرا آيات ما يكى دو تا نيست، همواره آيات ما را به حواس خود احساس مى‌كنند و در نتيجه تكذيب ايشان نيز مكرر و دائمى است.(فَاقْصُصِ الْقَصَصَ) كلمه القصص مصدر است، و به معناى اقصص قصصا داستان بگو داستان گفتنى است و ممكن هم هست اسم مصدر و به معناى اقصص القصة داستان كن اين قصه را بلكه تفكر كنند و در نتيجه براى حق منقاد شده و از باطل بيرون آيند.

(ساءَ مَثَلًا الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ أَنْفُسَهُمْ كانُوا يَظْلِمُونَ) صفت نكوهيده آنان را مذمت نموده و اعلام مى‌كند به اينكه تكذيب ايشان به جايى ضرر نمى‌زند، بلكه ظلمى است كه در حق خود مى‌كنند، زيرا ديگران از تكذيب ايشان ضررى نمى‌بينند.

(مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِي وَ مَنْ يُضْلِلْ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ) الف و لامى كه در المهتدى و در الخاسرون است ظاهرا مفيد كمال است نه‌

[1] سوره بقره آيه 39

[2] خدا ظالمين را گمراه مى‌كند و خدا هر چه را كه بخواهد مى‌كند. سوره ابراهيم آيه 27