ايشان و حجتشان را از كار بيندازد و ديگر نتوانند بگويند: ما معرفتى به اين معنا نداشتيم و اين ميثاق ماخوذ در سراسر دنيا و ما دام كه انسانى به وجود مى‌آيد ادامه داشته و با جريان او جريان دارد.

كلامى كه ما در اين گفتار داريم اين است كه سياق آيه مساعد با آن نيست، براى اينكه خداى تعالى آيه شريفه را با جمله‌(وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ) افتتاح كرده و از ظرف وقوع اين داستان به لفظ اذ زمانى كه تعبير فرموده، و اين تعبير دلالت دارد بر اينكه اين داستان در زمان‌هاى گذشته و يا در يك ظرف محقق الوقوعى مانند آنها صورت گرفته است، نظير تعبيرى كه در جمله‌( وَ إِذْ قالَ اللَّهُ يا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ أَ أَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ‌) ...(قالَ اللَّهُ هذا يَوْمُ يَنْفَعُ الصَّادِقِينَ صِدْقُهُمْ )[1] كرده، و با اينكه داستان در زمان آينده رخ مى‌دهد بخاطر اينكه رخ دادنش حتمى است از ظرف وقوع آن به لفظ اذ تعبير كرده.

و با در نظر گرفتن اينكه مورد خطاب در آيه رسول خدا و يا او و غير او است به شهادت اينكه مى‌فرمايد:( أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيامَةِ) تا در قيامت نگوييد ، از آقايان مى‌پرسيم با اينكه خطاب متوجه ما شنوندگان و مخاطبين به آيات قرآنى است و خطاب به گفته شما هم خطابى است دنيوى و مربوط به ما اهل دنيا و ظرفى هم كه به آن اتكاء شده زمان زندگى دنيايى ما و يا زندگى نوع بشر و مدت اقامت او در زمين است، و خلاصه ظرف داستان مورد بحث آيه عين ظرف وجود نوع انسان در دنيا است با اين حال چرا از اين ظرف به لفظ اذ تعبير فرمود؟ و حال آنكه هيچ مصححى براى تعبير به اين لفظ نيست، چون همانطور كه گفته شد لفظ مزبور دلالت دارد بر اينكه داستان، قبل از نقل آن واقع شده است، عنايت ديگرى از قبيل تحقق وقوع و امثال آن هم در كار نيست تا مصحح آن باشد.

پس اينكه فرمود:(وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ) چنان كه دلالت دارد بر خلقت نوع انسان به نحو توليد و بيرون كشيدن فردى از فرد ديگر و به راه انداختن افراد بى‌شمار از افراد انگشت شمار به همين نحوى كه ما مشاهده مى‌كنيم و مى‌بينيم كه همواره نسل‌هاى متعاقب وجود نوع انسان را حفظ مى‌كند در عين حال دلالت دارد بر اينكه داستان يك نوع تقدمى بر جريان خلقت و سير مشهود آن دارد.

[عالم ذر، نشاه انسانى متقدم بر نشاه دنيوى است، نه به تقدم زمانى‌]

فراموش نشود كه گفتيم آن تقدمى كه آقايان فرض كرده و آن را تقدم زمانى گرفته و

[1] و چون خدا گفت اى عيسى پسر مريم آيا تو به مردم گفته‌اى غير خدا، من و مادرم را دو خدا گيريد؟ ... خدا گفت: اين روزى است كه راست گفتن راست‌گويان سودشان مى‌دهد. سوره مائده آيه 116