اثر عميقى باقى گذاشته بود.

و به همين جهت بيشترشان خداى تعالى را جز جسمى از اجسام تصور نمى‌كردند، بلكه بطورى كه از ظاهر تورات‌هاى موجود امروز بر مى‌آيد او را جوهر الوهى مى‌پنداشتند كه از نظر شكل شبيه به انسان است، و هر چه موسى (ع) ايشان را به معارف دينى و به حق نزديك مى‌كرد نتيجه‌اش تنها اين مى‌شد كه صورت و شكل خدا را در ذهن خود تغيير دهند، به همين علت وقتى در مسير راه به قومى برخوردند كه داراى بت‌هايى بوده و آن بت‌ها را مى‌پرستيدند، عمل ايشان را پسنديده يافته و آرزو كردند كه آنان نيز چنين بت‌هايى مى‌داشتند، لذا از موسى (ع) تقاضا كردند براى ايشان بت‌هايى درست كند هم چنان كه آن قوم براى خود درست كرده بودند.

موسى (ع) چاره‌اى جز اين نديد كه بيان توحيد خداى سبحان را تا افق فهم ناقص و قاصر ايشان تنزل دهد، لذا نخست بر جهلى كه به مقام پروردگار خود داشتند و با اينكه بطلان روش بت‌پرستى روشن و واضح بود چنين تقاضايى كردند توبيخشان نمود، آن گاه پروردگارشان را برايشان تعريف و توصيف كرد، و در جملات بعدى خاطر نشان ساخت كه خداى تعالى پرستش اين بت‌ها را قبول نمى‌كند، و خداوند به هيچ شبه و مثالى تشبيه نمى‌شود.(إِنَّ هؤُلاءِ مُتَبَّرٌ ما هُمْ فِيهِ وَ باطِلٌ ما كانُوا يَعْمَلُونَ) كلمه متبر از ماده تبار به معناى هلاك است، و مقصود از(ما هُمْ فِيهِ) روش بت‌پرستى است كه آن را معمول مى‌داشتند، و مراد از(ما كانُوا يَعْمَلُونَ) طرز عبادت كردن آنان است، و معناى آيه اين است كه: اين بت‌پرستان طريقتشان هالك و اعمالشان باطل است، پس سزاوار نيست هيچ انسان عاقلى به آن متمايل شود، چون غرض از عبادت خداى تعالى اين است كه انسان به سعادت دائمى و خير هميشگى هدايت شود، در حالى كه پرستش اين بت‌ها چنين اثرى ندارد.

[برهانى كوتاه و لطيف در بيان مصنوع نبودن خداى تعالى‌]

(قالَ أَ غَيْرَ اللَّهِ أَبْغِيكُمْ إِلهاً وَ هُوَ فَضَّلَكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ) كلمه ابغيكم به معناى درخواست كنم براى شما است و موسى (ع) در اين جمله، پروردگار ايشان را بر ايشان تعريف و توصيف مى‌كند، و در آن حكم و قاعده‌اى كلى تاسيس نموده و مى‌فرمايد: بطور كلى هر معبودى كه من براى شما قرار دهم و يا بفرض محال برايتان بسازم آن معبود غير خداى سبحان خواهد بود، و آن كسى نخواهد بود كه عبادتش بر شما جايز و واجب باشد، زيرا آنچه كه بر شما واجب است اين است كه خداى تعالى را كه پروردگار شما است به صفت ربوبيتش كه شما را بر عالميان برترى داده عبادت كنيد.