جمله ديگرى كه گفت:(ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي)[1] بر مى‌آيد كه او براى خود معبودى اتخاذ نكرده بوده، و تنها خود را معبود مردم مى‌دانسته است. و لذا بعضى از مورخين نوشته‌اند كه خود فرعون دهرى مسلك بوده، و اصلا براى عالم صانعى قائل نبوده، و مردم را هم از پرستش بت‌ها منع مى‌كرده، و مى‌گفته كه تنها بايد مرا بپرستيد، و به همين جهت بعضى از ايشان بطورى كه شنيده مى‌شود آيه مورد بحث را و الهتك - به كسر همزه و فتح لام با الف بعد از لام- قرائت كرده‌اند كه هم بر وزن عبادت است و هم به معناى آن.

ليكن صحيح‌تر همان چيزى است كه از ظاهر جمله مورد بحث استفاده مى‌شود.

و از جمله‌(ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي) هم بيش از اين بر نمى‌آيد كه مى‌خواسته اله و معبود ديگرى كه مالك و مدبر امور خصوص قبطيان باشد نفى كرده و تدبير امور آنان را به خود اختصاص دهد. و اين حرف هم تنها از او نبوده، همه بت‌پرستان- تا آنجا كه ما سراغ داريم- همين را مى‌گفته‌اند، يعنى براى هر صنفى از اصناف خلائق از قبيل آسمان و زمين، دريا و خشكى و اقوام و همچنين براى اقسام مختلف حوادث از قبيل صلح و جنگ، دوستى و دشمنى و زشتى و زيبايى خداى جداگانه‌اى قائل بودند، و خود از ميان همه آن خدايان آن خدايى را مى‌پرستيدند كه مورد حاجت و نيازشان بوده، مثلا سكنه سواحل درياها بيشتر پروردگار دريا و طوفان را مى‌پرستيدند.

بنا بر اين، معناى گفتارش كه گفت:(ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي) اين است كه:

من براى شما قبطى‌ها پروردگارى غير از خودم سراغ ندارم، پروردگار شما قبطى‌ها منم نه آنكه موسى ادعا مى‌كند كه از طرف او مبعوث شده، و خودش هم او را مى‌پرستد. مؤيد اين معنا قرينه‌اى است كه همراه كلام او است، و آن اين است كه بعد از جمله مزبور بنا به حكايت قرآن اضافه كرده:(فَأَوْقِدْ لِي يا هامانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَلْ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَطَّلِعُ إِلى‌ إِلهِ مُوسى‌ وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ مِنَ الْكاذِبِينَ)[2] از اين كلام به خوبى بر مى‌آيد كه فرعون در معبود بودن خود براى موسى شك داشته و اين خود قرينه است بر اينكه در جمله قبلى نمى‌خواسته وجود خدايى غير خود را انكار كرده و بگويد: من علم به عدم وجود آن دارم، بلكه مى‌خواسته علم به وجود چنين خدايى را نفى و انكار كند.

[1] معبود ديگرى غير خودم براى شما سراغ ندارم. سوره قصص آيه 38

[2] پس اى هامان خشت خام را پخته كن و با آن برايم برجى بساز، باشد كه از آن بالا رفته از اللَّه موسى اطلاعى حاصل كنم، من او را از دروغگويان مى‌پندارم. سوره قصص آيه 38