بيان مى‌كند.

اگر خواننده عزيز بياد داشته باشد در آغاز كلام هم اين معنا را خاطر نشان ساخته و گفته بوديم كه غرض از اين آيات بيان حال مردم از حيث قبول عهد الهى و رد آن است تا براى مردم و مخصوصا امت اسلام انذار و مايه عبرت بوده باشد. و نيز گفته بوديم كه بطور كلى سوره‌هايى كه اولش الف- لام- ميم آمده در يك غرض مشتركند، و آن همين انذار و تذكر مردم است. پس اينكه فرمود:(ثُمَّ بَعَثْنا مِنْ بَعْدِهِمْ) معنايش اين است كه: بعد از انبيايى كه ذكر كرديم يعنى نوح، هود، صالح، لوط و شعيب موسى را به سوى فرعون و قوم او يعنى پادشاه مصر و اشرافيانى كه دور او بودند فرستاديم.

[كلمه فرعون لقب پادشاهان مصر بوده‌]

البته لفظ فرعون اسم پادشاه مصر نبوده، بلكه لقبى بوده مانند خديو كه مصرى‌ها بطور كلى پادشاهان خود را به آن لقب مى‌خوانده‌اند، هم چنان كه روميان پادشاهان خود را قيصر و ايرانيان كسرى و چينى‌ها فغفور لقب مى‌داده‌اند، و اما اينكه اسم فرعون معاصر با موسى بن عمران (ع) و آن شخصى كه به دست موسى غرق شده چه بود؟ قرآن در باره آن تصريح نكرده است.

اينكه فرمود: بآياتنا مقصود از اين آيات همان معجزاتى است كه خداوند به موسى كرامت فرموده، بعضى‌ها را در اوائل بعثت از قبيل انداختن عصا و اژدها شدن آن و بيرون كردن دست از گريبان و روشن شدن بين انگشتانش، و برخى ديگر را در مواقع ديگر مانند طوفان و ملخ و شپش و وزغ و خون، و قرآن كريم براى هيچ پيغمبرى، به اندازه موسى (ع) معجزه نقل نكرده.

(فَظَلَمُوا بِها فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ) يعنى ظلم كردن به آياتى كه برايشان فرستاده شد، و اما اينكه چگونه ظلم كردند به آن آيات؟ خداى تعالى خودش در خلال داستان، آن را بيان مى‌فرمايد، البته معلوم است كه ظلم به هر چيزى به تناسب خود آن چيز است و ظلم به آيات همان تكذيب و انكار آن است، و ذكر عاقبت فساد انگيزى به منظور عبرت گرفتن مردم بوده، تا بدانند اگر فرعونيان منقرض شدند براى اين بوده كه در زمين فساد مى‌كردند و بنى اسرائيل را خوار و ذليل و زير دست خود كرده بودند، لذا در متن كلامى كه خداوند از موسى نقل كرده پيشنهادى كه از فرعون كرد اين بود كه‌(فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرائِيلَ) و همچنين در سوره طه اينچنين دارد(فَأَرْسِلْ مَعَنا بَنِي إِسْرائِيلَ وَ لا تُعَذِّبْهُمْ)[1].

[1] دست از شكنجه بنى اسرائيل بردار و آنان را رخصت ده تا با ما بيايند. سوره طه آيه 47