خود نشان مى‌دهد با ساير اجزاى عالم كه محيط به او است ارتباط كامل دارد، بطورى كه اگر حركاتش صالح و سازگار با آن اجزاء و موجودات باشد آن موجودات نيز سازگار با او خواهند بود، و بركات آسمان به سويش سرازير خواهد شد، و اگر سازگار نباشد عالم نيز با او سازگارى نداشته و در نابود ساختن او سعى خواهد نمود، مگر اينكه دست از گناه و فساد بردارد و گر نه به تدريج به تباهى خو گرفته و ناگهان همه اجزاى عالم در تباه ساختنش دست بهم داده و اثرى از وجودش باقى نمى‌گذارند، و زمين را از لوث وجودش پاك مى‌كنند. آرى، چگونه يك انسان مى‌تواند با رفتار خود در مقابل همه عالم كه او خود يكى از اجزاى آن است و به هيچ وجه از آن مستقل نيست معارضه نموده و شاخ و شانه بكشد و يا بخواهد با فكر خود بر سر دستگاه آفرينش شيره بمالد و حال آنكه فكر او مولود شرايط و قوانين كلى‌ايست كه از جريان آفرينش گرفته شده است- دقت بفرماييد-.

اين مطلب همانطورى كه گفته شد حقيقتى است كه هم برهان و دليل مطابق آن است، و هم قرآن آن را تصديق و بر آن تصريح نموده و مى‌فرمايد: خداوند هر چيزى را كه آفريده اندازه‌گيرى دقيقى در خلقت آن به كار برده و آن را به سوى سعادتش راهنمايى كرده و نيز مى‌فرمايد: خداوند عالم را- كه يكى از اجزاى آن انسان است- بيهوده نيافريده، بلكه هر چه را كه خلق كرده به اين منظور خلق كرده كه به درگاه او راه يافته و به سوى او بازگشت كند، و براى هر مخلوقى سر منزل سعادتى معين كرده تا بر حسب فطرتش به آن سوى رانده شود، و براى هر يك راه و روشى مقرر نموده كه اگر آن راه را سلوك كند به سعادت مقدرش مى‌رسد، و اگر از آن راه منحرف شود و آن قدر بيراهه رود كه ديگر اميد برگشتن نداشته باشد نتيجه و هدف از خلقتش باطل گشته و عذاب خداوند بر او حتمى مى‌گردد.

(وَ ما أَرْسَلْنا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ ...) بعضى‌ها كلمه باساء را به بد حالى از نظر مال، از قبيل فقر و ضررهاى مالى و كلمه ضراء را به بد حالى جانى از قبيل مرض و مانند آن معنا كرده‌اند و بعضى ديگر به عكس گفته‌اند.

بعضى ديگر معانى ديگرى را در باره اين دو كلمه گفته‌اند، و بعضى گفته‌اند: استعمال لفظ باساء بيشتر در بلياتى است كه مايه عبرت ديگران باشد، هم چنان كه فرموده:(وَ اللَّهُ أَشَدُّ بَأْساً وَ أَشَدُّ تَنْكِيلًا)[1].

[1] عذاب خداوند سخت‌تر و عبرت‌انگيزتر است. سوره نساء آيه 83