جمله‌(لَمْ يَدْخُلُوها وَ هُمْ يَطْمَعُونَ). اين است كه اين گناه‌كاران هنوز خود داخل بهشت نشدند و اميدوارند كه آن پيغمبر و يا امام كه همراه آنان است شفاعت‌شان كند، و وقتى مى‌بينند كه گناه‌كاران راه دوزخ را پيش گرفته و مى‌روند از در تضرع مى‌گويند:(رَبَّنا لا تَجْعَلْنا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ).

آن گاه اصحاب اعراف يعنى انبياء و جانشينان ايشان، رجالى را از اهل عذاب صدا زده و از در شماتت مى‌گويند: جماعت شما و استكبارى كه مى‌ورزيديد شما را بى‌نياز نكرد، آيا اين همراهان ما نبودند كه شما آنان را به خاطر فقر و فلاكت‌شان به بازى مى‌گرفتيد؟ و آنان را تحقير نموده، دنياى‌تان را به رخ‌شان مى‌كشيديد؟ آن گاه رو به مستضعفين كرده، به امر خداوند مى‌گويند:(ادْخُلُوا الْجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ)[1].

مؤلف: مرحوم قمى در تفسير خود از پدرش از حسن بن محبوب از ابى ايوب از مرثد از امام صادق (ع) قريب به اين مضمون را نقل كرده است‌[2].

و اين روايت به طورى كه ملاحظه مى‌كنيد به جاى كسانى كه حسنات و سيئاتشان برابر است صريحا مستضعفين را اسم برده، و آن گاه فرموده كه در اين ميان جماعتى از مستضعفين هستند كه اميد رفتن به بهشت را داشته و از رفتن به دوزخ به خدا پناه مى‌برند، و ديگر تفسير نمى‌كند كه اين مستضعفين همان اصحاب اعرافند كه هر كسى را به سيماى مخصوصش مى‌شناسند يا غير آنان. بنا بر اين، انطباق مضمون اين روايت با آيات اعراف آسان است، فقط يك اشكال در آن هست و آن ظهور آيات اعراف است در اينكه كسانى كه به اهل بهشت سلام مى‌دهند مقربين اهل اعراف مى‌باشند نه مستضعفين.

و بعيد نيست كه روايات اين باب دستخوش اشتباهات ناقلين روايت و كج فهمى آنان شده باشد، مثلا ممكن است رسول خدا 6 يا بعضى از امامان فرموده باشند كه جماعتى از مستضعفين هستند كه خداوند آنان را يا به شفاعت شفعاء و يا به مشيت خود داخل بهشت مى‌سازد، آن گاه راوى فرمايش آن جناب را در اثر نقل به معنى به اين صورت كه مى‌بينى درآورده باشد، مخصوصا اين اختلال در نقل به معنى و مضمون، در روايات وارده از ابن عباس و ابن مسعود و حذيفه و امثال آنان كه مى‌گويد: رجال اعراف كسانى‌اند كه حسنات و سيئات‌شان برابر باشد، به خوبى به چشم مى‌خورد، چون اين دسته از روايات اختلاف فاحشى‌

[1] مجمع البيان ج 4 ص 423 ط تهران.

[2] تفسير قمى ج 1 ص 231