اشكال اين توجيه اين است كه گر چه براى اصل فرق وجه صحيحى است، و ليكن سؤال سائل و مستشكل را قطع نمى‌كند، زيرا سائل و آن كسى كه اشكال مى‌كرد دوباره مى‌پرسد: چرا اصحاب جنت وقتى اعتراف خودشان را به زبان مى‌آورند اكتفاء مى‌كنند به اعتراف به حقانيت ثوابهايى كه مخصوص خودشان است، و اما وقتى مى‌خواهند از كفار اقرار بگيرند از ثواب و عقاب هر دو سؤال مى‌كنند؟

بعضى ديگر در توجيه فرق بين اين دو تعبير گفته‌اند: منظور از(ما وَعَدَ رَبُّكُمْ) هم همان وعده‌هايى است كه خداوند به مؤمنين اهل بهشت داده، چون اهل جهنم همانطورى كه آتش خود را مى‌بينند، بهشت اهل ايمان را نيز مى‌بينند[1] اين وجه در سخافت و بطلان به حدى است كه احتياجى به ابطال ندارد.

(فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ)- اين جمله فرعى است كه بر تحقق اعتراف آن دو طايفه بر حقانيت وعده‌هاى خداى سبحان متفرع شده، و مقصود از اذان اعلامى است كه به هر دو طايفه شده، براى اينكه مى‌فرمايد: بينهم . و منظور از لعنت راندن و دور كردن ستمكاران است از رحمت الهى، و اين ظالمين با آيه‌(الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ كافِرُونَ) تفسير شده، پس ظالمين عبارتند از كفار و منكرين آخرت و معاندين حق كه همواره راه خدا را ناهموار و منحرف مى‌خواهند، و ديگران را نيز از سلوك آن بازداشته منصرف مى‌سازند. و اين وصف شامل منكرين صانع و بى‌دينان هم مى‌شود، براى اينكه خداى سبحان در كتاب مجيدش مكرر فرموده كه دين او و راهى كه بندگان را به آن هدايت مى‌كند همان راه انسانيتى است كه فطرت خود انسان به آن دعوت مى‌كند، و جز آن دين و راهى نيست.

پس راهى كه انسان در زندگى خود مى‌پيمايد همانا راه خدا و دين الهى است، ليكن اگر آن را مطابق آنچه فطرت به سوى آن دعوت مى‌كند و سعادتش نيز در آن است سلوك كرد همان صراط مستقيم و اسلام است، كه راه راست و دين پسنديده خدا مى‌باشد و اگر آن را مطابق فطرت سلوك نكرد خواه در خلال آن ايمانى به خدا و عبادت معبودى باشد، مانند دين‌هاى باطل و خواه خضوع و عبادتى در آن نباشد، مانند ماديت، در هر حال همان راه خدا است كه كج گرفته شده و اسلامى است كه تحريف شده و نعمت خدا است كه كفران شده- دقت فرماييد-.

[1] تفسير روح البيان ج 3 ص 164