مى‌كند.

و منظور از نصيب از كتاب سهمى است كه هر فردى از مقدرات دارد. و اينكه فرمود: بهره هر يك از آنان از كتاب به ايشان مى‌رسد و حال آنكه به حسب ظاهر انسان به آن بهره‌ها مى‌رسد نه آن بهره‌ها به انسان، براى اين است كه دلالت كند بر اينكه نصيب هر كس بطور مسلم به او خواهد رسيد، و چيزى كه براى او مقدر نشده مسلما برايش دست نخواهد داد.

بنا بر اين، معناى آيه چنين مى‌شود: كسانى كه با ارتكاب شرك و عبادت بت‌ها به خداوند دروغ بسته و يا با رد همه احكام دين و يا بعضى از آن آيات او را تكذيب نمودند، بهره‌شان از كتاب و آنچه كه از خير و شر در حقشان مقدر شده در خلال زندگى دنيويشان به آنان خواهد رسيد، تا آنكه اجلهايشان سر آمده و فرستادگان ما كه همان ملك الموت و ياران اويند بر ايشان نازل شده جانشان را بستانند، آن وقت است كه از ايشان سؤال مى‌شود كجايند آن شركايى كه براى خداوند اتخاذ كرده آنها را شفيع درگاه خدا مى‌دانستيد؟

در جواب مى‌گويند: ما نمى‌بينيم آنها را، يعنى آنها را آن اوصافى كه برايشان قائل بوديم نمى‌يابيم. آرى، عليه خود شهادت مى‌دهند به اينكه در دنيا كافر بوده‌اند، چون با مشاهده حقيقت امر را مى‌بينند، و معلومشان مى‌شود كه غير از خداى سبحان چيزى نيست كه مستقلا داراى نفع يا ضررى باشد، و آن نسبت‌ها كه به اولياى خود مى‌دادند همه خطا بوده.

اين آن مطالبى است كه از آيه استفاده مى‌شود، و در آن جهاتى از بحث هست كه در ذيل آيات ديگرى كه از حيث مضمون شبيه به آنند در سوره انعام و سوره‌هاى ديگر بحث شده است.

(قالَ ادْخُلُوا فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ) اين خطاب از ناحيه خود پروردگار است، نه ملائكه كه واسطه‌هاى او در مساله موت و غير آنند. مخاطبين به اين خطاب به حسب سياق لفظ بعضى از كفارند كه قبل از ايشان امت‌هايى مانندشان از جن و انس بوده و درگذشته‌اند، ظاهر سياق چنين است، و ليكن خطاب در معناى اين است كه فرموده باشد: داخل شويد در آنچه كه داخل شدند گذشتگان و آيندگان شما، و اگر سياق را آن طور منتظم نمود، براى اين است كه زمينه را براى ذكر مشاجرات اهل دوزخ و اعتراضاتى كه هر تازه واردى به دوزخيان قبل از خود دارد فراهم نمايد، چنان كه مى‌فرمايد:(إِنَّ ذلِكَ لَحَقٌّ تَخاصُمُ أَهْلِ النَّارِ)[1].

[1] سوره ص آيه 64