[1] و نيز فرموده:(أُولئِكَ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ)[2].

و شايد بعضى آيات اشعار يا دلالت كند بر اينكه به انبيا حكم به معنى تشريع داده شده، مانند آيه:(رَبِّ هَبْ لِي حُكْماً وَ أَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ)[3].

و اگر به غير انبيا نسبت داده شود معناى قضاوت را افاده مى‌كند. هم چنان كه در آيه‌(وَ لْيَحْكُمْ أَهْلُ الْإِنْجِيلِ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فِيهِ)[4] به اين معنا آمده.

معناى ديگرى نيز براى حكم هست، و آن عبارت است از منجز كردن وعده و اجراى حكم و قانون، و آيه‌(وَ إِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَ أَنْتَ أَحْكَمُ الْحاكِمِينَ)[5] به همين معنا است.

[بيان آيات‌]

(فَإِنْ يَكْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَكَّلْنا بِها قَوْماً لَيْسُوا بِها بِكافِرِينَ) ضميرى كه در يكفر بها و در وكلنا بها است به هدى برمى‌گردد، و هدى لفظى است كه هم ضمير مذكر به آن برمى‌گردد، و هم به اعتبار اينكه به معناى هدايت است ضمير مؤنث. ممكن هم هست بگوييم: اين دو ضمير به مجموع كتاب و حكم و نبوت كه همه از آثار هدايت الهى هستند برمى‌گردد، و اين وجه بهتر است، زيرا وجه اول خالى از بعد نيست. و كلمه هؤلاء اشاره است به اشخاصى كه دعوت رسول خدا را انكار مى‌كردند، كه قدر متيقن ايشان از نظر مورد آيه، همان كفار مكه و كسانى هستند كه خداوند در آيه شريفه‌(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُونَ)[6] به آنان اشاره مى‌كند.

بنا بر احتمال اول، معناى آيه اين است كه: اگر مشركين قومت به هدايت و طريقت ما كفر ورزيدند، ما كسانى بر قبول آن برمى‌گماريم كه كافر به آن نيستند، و كفر و ايمان همان طورى كه به خدا نسبت داده مى‌شوند همچنين به هدايت متعلق مى‌شوند، مخصوصا اگر هدايت را به معناى طريقه بگيريم، چنان كه مى‌فرمايد:(وَ أَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الْهُدى‌ آمَنَّا بِهِ)[7]،

[1] پس در ميان ايشان حكم كن به آنچه كه خدا نازل كرده، و پيروى خواسته‌ها و آراى ايشان مكن، و از حقى كه تو راى آمده روى برمگردان. سوره مائده آيه 48

[2] سوره انعام آيه 89

[3] پروردگارا مرا حكمى بده و به شايستگانم ملحق فرما. سوره شعراء آيه 83

[4] اهل انجيل بايد كه به آنچه خدا در آن نازل كرده حكم كنند. سوره مائده 47

[5] سوره هود آيه 45

[6] به درستى كسانى كه كافر شدند برايشان يكسانست چه بيم بدهى آنان راى و چه بيم ندهى ايمان نمى‌آورند. سوره بقره آيه 6

[7] و ما وقتى دعوت به هدايت راى شنيديم به آن ايمان آورديم. سوره جن آيه 13