نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 126
التزامى نيستيم، بلكه
اگر نسيان را به همان معناى حقيقيش هم بگيريم صحيح است.
[ابتلاء
امم قبل از امت اسلام به باساء و ضراء ، تا شايد در برابر
خدا سر فرود آورند]
(وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا إِلى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْناهُمْ بِالْبَأْساءِ وَ
الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ) باساء
و بؤس و باس هر سه به معناى شدت گرفتارى است، الا
اينكه بؤس بيشتر در جنگ و امثال آن استعمال مىشود، و باس
و باساء بيشتر در غير جنگ، از قبيل فقر و قحطى و امثال آن به كار
مىرود. و ضر و ضراء به معناى بد حالى است، چه بد حالى
روحى، مانند اندوه و نادانى، يا بد حالى جسمى، مانند مرض و نقصهاى بدنى، و يا بد
حالىهاى خارجى، مانند سقوط از رياست و جاه و از بين رفتن مال و امثال آن.
شايد مقصود
از اينكه هم باساء را ذكر كرد و هم ضراء را اين بوده كه
دلالت كند بر شدايدى كه در خارج واقع شده، نظير قحطى و سيل و زلزله، و همچنين خوف
و فقر و بد حالى مردم.
و
ضراعة به معناى ذلت و خوارى و تضرع به معناى تذلل است و مراد از
آن در اينجا ذليل شدن در برابر خداى سبحان است به اين منظور كه شايد گرفتاريها را
رفع نمايد.
در اين آيه و
چهار آيه بعديش خداى سبحان براى پيغمبر گراميش رفتار خود را با اممى كه قبل از وى
مىزيستهاند، ذكر مىكند و بيان مىفرمايد كه آن امم، بعد از ديدن معجزات، چه عكس
العملى از خود نشان ميدادند، و حاصل مضمون آن اين است كه: خداى تعالى انبيايى در
آن امم مبعوث نمود، و هر كدام از آنان، امت خود را به توحيد خداى سبحان و تضرع در
درگاه او و به توبه خالص متذكر مىساختند، و خدا امتهاى نامبرده را تا آنجا كه
پاى جبر در كار نيايد و مجبور به تضرع و التماس و اظهار مسكنت نشوند به انواع
شدتها و محنتها امتحان مىنمود، و به اقسام باساء و ضراء مبتلا مىكرد، تا شايد
كه با حسن اختيار به درگاه خدا سر فرود آورده و دلهاىشان نرم شده، از خوردن فريب
جلوههاى شيطانى و از اتكاى به اسباب ظاهرى اعراض نمايند. ولى زحمات انبياء به
جايى نرسيد و امتها در برابر پروردگار سر فرود نياوردند، بلكه اشتغال به مال دنيا،
دلهايشان را سنگين نمود، و شيطان هم عمل زشتشان را در نظرشان جلوه داده و ياد
خداى را از دلهاىشان برد.
وقتى كارشان
به اينجا رسيد خداى تعالى هم درهاى همه نعمتها را به روىشان گشود و چنان به انواع
نعمتها متنعمشان كرد كه از شدت خوشحالى به آنچه كه از نعمتها در اختيار داشتند
مغرور شده و خود را از احتياج به پروردگار متعال بى نياز و مستقل دانستند، آن وقت
بود
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 126