نداشتند، خوب اين هم وجهى است براى معناى‌(وَ جَعَلَكُمْ مُلُوكاً)، ولى همان اشكالى كه بر وجه قبلى وارد بود بر اين نيز وارد است، چون بنا بر اين وجه نيز همه بنى اسرائيل ملوك نبودند، بلكه بعضى از ايشان داراى چنين منصبى بودند پس بايد مى‌فرمود: و جعل منكم ملوكا .(وَ آتاكُمْ ما لَمْ يُؤْتِ أَحَداً مِنَ الْعالَمِينَ) اين جمله بيانگر قسم سوم از سه قسم نعمت‌هايى است كه خداى تعالى بر بنى اسرائيل انعام فرمود و آن عبارت است از عنايات و الطاف الهيه‌اى كه همراه بود با معجزات بسيار روشن و ارزنده كه اگر بر گفته خود (كه اى موسى ما به تو ايمان آورديم) استقامت مى‌كردند و پيمان الهى را نمى‌شكستند، زندگيشان را تعديل مى‌كرد آياتى كه تا در مصر بودند و بعد از آنكه خدا از شر فرعون و قومش نجاتشان داد از هر طرف بر آنان احاطه داشت، آرى هيچ امتى از امم عالم كه قبل از تاريخ زندگى موسى زندگى كرده بودند مانند قوم موسى اين همه معجزات و برهانهاى ساطع و نعمت‌هاى بى‌كران نداشتند، اين تنها قوم موسى (ع) بود كه خداى تعالى چنين معجزاتى و چنان نعمت‌هايى به آنان ارزانى داشت.

بنا بر اين ديگر وجهى براى گفتار بعضى نمى‌ماند كه گفته‌اند: مراد از عالمين جمعيت‌هاى هم عصر بنى اسرائيل است‌[1]، براى اينكه آيه شريفه بطور مطلق داشتن چنان معجزات و چنان نعمت‌ها را از كل طوائف بشر نفى كرده، صريحا مى‌فرمايد هيچ جمعيتى آن معجزات و نعمتهايى كه خدا به بنى اسرائيل داده بود نداشتند، و همين طور هم هست.

(يا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَرْتَدُّوا عَلى‌ أَدْبارِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرِينَ) در اين آيه موسى به بنى اسرائيل دستور داده كه داخل در سرزمين مقدس شوند و خود آن جناب از وضع آنان پيش بينى كرده بود كه از اين دستور تمرد خواهند كرد و رفتن به آن سرزمين را نخواهند پذيرفت، به همين جهت امر خود را تاكيد كرد به اينكه مبادا سرپيچى كنيد، و دوباره به دوران سابق خود برگرديد كه اگر چنين كنيد زيانكار خواهيد شد، دليل بر اينكه آن جناب چنين استنباطى داشته اين است كه وقتى بنى اسرائيل دستور آن جناب را رد كردند، موسى (ع) آنان را به وصف فاسقين توصيف كرد، و اگر بنى اسرائيل مردم درستى بودند و سابقه نافرمانى و تمرد نداشتند و تنها اين يك دستور موسى را تمرد كرده بودند، اطلاق فاسق كه اسم فاعل است و ثبات و دوام را مى‌رساند بر آنان درست نبود، و مى‌بايست فرموده‌

[1] تفسير المنار ج 6 ص 324.