(وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ) در اين آيه متعلق حكم را- كه يهود و نصارا باشند- نام نبرده، بلكه آنان را با آوردن صفتشان مشخص كرده (و فرموده زنان آنهايى كه قبل از شما كتاب آسمانى داشتند ) و حتى آنها را به عنوان اهل كتاب هم ذكر نكرده، و نفرموده: و المحصنات من اهل الكتاب ، و اين خالى از اشعار به علت حكم نيست، با در نظر گرفتن اين جهت و اينكه لحن، لحن منت گذارى است، و اينكه مقام سخن، مقام تخفيف و آسان كردن وظائف است، معناى آيه چنين مى‌شود: ما بر شما مسلمانان منت مى‌گذاريم، كه تكليف را برايتان آسان كرديم، و حرمت ازدواج بين مردان شما و زنان اهل كتاب را برداشتيم، و براى اين بر داشتيم كه آنها قبل از شما صاحب كتاب بودند، و قهرا نسبت به ساير طوايفى كه مسلمان نيستند به مسلمانان نزديك‌ترند ، زيرا به توحيد و رسالت اعتقاد دارند، بر خلاف مشركين و بت‌پرستان كه منكر نبوتند پس معلوم شد كه جمله:(الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ) اشعار به اين نكته دارد، هم چنان كه تقييد اين جمله به جمله من قبلكم نيز خالى از اين اشاره نيست، چون به وضوح اشاره دارد بر خلط و مزج و اشتراك.

[آيه شريفه داله بر حليت محصنات از اهل كتاب، منسوخ نيست‌]

و به هر حال از آنجايى كه آيه شريفه موقعيت منت‌گذارى و تخفيف دادن را دارد، لذا با امثال آيه:(وَ لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ)[1]، و آيه:(وَ لا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوافِرِ)[2] نسخ نمى‌پذيرد، و اين روشن است.

علاوه بر اين آيه اولى در سوره بقره واقع شده كه اولين سوره از سوره‌هاى مفصل است كه در مدينه نازل شده و در نتيجه نزول آن قبل از سوره مائده بوده، چگونه مى‌تواند آيه‌اى از آن ناسخ آيه‌اى از سوره مائده باشد؟ با اينكه در روايات آمده كه سوره مائده آخرين سوره‌اى است كه به رسول خدا 6 نازل شده، و ناسخ بعضى از آيات سوره‌هايى است كه قبلا نازل شده بود، ولى هيچ سوره‌اى آن را نسخ نكرده.

از اين هم كه بگذريم شما خواننده عزيز توجه فرموديد كه ما در تفسير(وَ لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ)[3] چه گفتيم، آنجا يعنى در جلد دوم اين كتاب گفتيم: كه اين آيه و آيه سوره ممتحنه به كلى از مساله ازدواج با زنان اهل كتاب بيگانه‌اند، اينها تنها سخن از

[1] زنان مشرك را نكاح مكنيد تا آنكه ايمان آورند. سوره بقره، آيه 221 .

[2] ازدواجى كه قبلا با زن مشرك داشتيد ابقاء نكنيد. سوره ممتحنه آيه 10 .

[3] سوره بقره، آيه 221 .