و دلشان آرامش يافت، در جمله:(وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ) نيز عين اين نكته به كار برده شده، براى اينكه بفهماند زنان پاكدامن از اهل كتاب بر مسلمين حلال است، و در آن هيچ شكى به خود راه ندهند، حليت زنان خود مؤمنين را ضميمه آورد.

[پاسخ به يك سؤال در مورد توجه خطاب تكليفى به كفار در آيه شريفه‌]

در اينجا سؤالى پيش مى‌آيد و آن اين است كه كفار هيچ ايمانى به دستورات قرآن كريم ندارند، و خود را ملزم به اطاعت آن دستورها نمى‌دانند، و از سوى ديگر از دأب قرآن كريم نيست كه با علم به بى اثر بودن تكليف مع ذلك افراد بى تفاوت را مورد تكليف قرار دهد،- گو اينكه ما معتقديم به اينكه كفار مكلف به فروع دين هستند، همانطور كه مكلف به اصول مى‌باشند،- و ليكن اين مجوز آن نمى‌شود كه خداى سبحان خطابى و دستورى صادر كند كه لغو و بى اثر باشد، با اين حال چرا در آيه مورد بحث كفار را مورد تكليف قرار داده؟ در خطاب به مؤمنين فرموده طعام شما براى اهل كتاب حلال است؟ در پاسخ مى‌گوئيم: آرى با اينكه اهل كتاب گوششان بدهكار حلال و حرام‌هاى اسلام نيست، گفتن چنين چيزى لغو به نظر مى‌رسد، و خداى سبحان تكليفى كه هيچ اثر نمى‌بخشد نمى‌كند، و خطابى كه اثر نداشته باشد نمى‌كند، مگر در جايى كه فنون ادبيت از قبيل التفات اقتضا كند كه مثلا خطاب را از مردم به رسول خدا 6، و يا از كفار به مؤمنين متوجه كند، و مثلا بفرمايد:(قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا إِلى‌ كَلِمَةٍ سَواءٍ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ)[1] و يا بفرمايد:(قُلْ سُبْحانَ رَبِّي هَلْ كُنْتُ إِلَّا بَشَراً رَسُولًا )[2]، و آياتى ديگر از اين قبيل.

و ليكن در آيه مورد بحث جمله‌اى كه منشا اين سؤال شده جمله‌اى مستقل و جداى از جمله قبليش نيست، و خلاصه كلام اينكه در آيه مورد بحث نمى‌خواهد دو حكم مستقل از يكديگر را بيان كند، يكى حلال بودن طعام مسلمانان براى اهل كتاب، و ديگرى حلال بودن طعام اهل كتاب براى مسلمانان، بلكه مى‌خواهد يك حكم را بيان كند، و آن حلال بودن طعام و رفع حرمت از آن است، و بفهماند هيچ منعى در دو طرف نيست، نظير آيه شريفه:(فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِناتٍ فَلا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ، لا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَ لا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ)[3]،

[1] بگو اى اهل كتاب بپذيريد دعوتى را كه ما و شما در پذيرش آن مسئوليتى يكسان داريم. سوره آل عمران، آيه 64 .

[2] بگو پروردگار من منزه است مگر من بجز يك بشر كه از سوى خدا فرستاده شده‌ام مى‌باشم.

سوره اسرى، آيه 93 .

[3] اگر تشخيص داديد كه آن زنان مهاجر براستى ايمان دارند آنان را به كفار برنگردانيد، براى اينكه نه زن مسلمان براى كافر حلال است، و نه كافر مى‌تواند زن مسلمان داشته باشد. سوره ممتحنه، آيه 10 .