نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 5 صفحه : 271
چوبها را به كار مىزدند، تا بفهمند اين كار خوب
است يا بد، خيرى در آن هست يا نه و اضافه كردهاند كه اين رسم در جاهليت دائر
بوده، و خود نوعى فال زدن به شمار مىرفته. و در بحث روايتى آينده شرح بيشترش
مىآيد.
اين وجه
درستى نيست، زيرا با سياق آيه نمىسازد، و نمىشود آيه را حمل بر چنان معنايى كرد،
زيرا آيه شريفه كه در مقام شمردن خوردنيهاى حرام است، و قبلا هم در جمله:
(إِلَّا
ما يُتْلى عَلَيْكُمْ) به آن اشاره شده بود، ده نوع از محرمات را بر
مىشمارد 1- ميته 2- خون 3- گوشت خوك 4- حيوانى كه براى غير خدا ذبح شود 5- منخنقه
6- موقوذه 7- مترديه 8- نطيحه 9- ما اكل السبع 10- ما ذبح على النصب، بعد از شمردن
اينها استقسام به ازلام را يادآور مىشود كه به دو معنا مىآيد، به معناى تقسيم
گوشت از راه قمار و به معناى استخاره و فال زدن، با اين حال چگونه ممكن است كسى با
اين همه قرائن پشت سر هم، و با اين سياق در تعيين اينكه كدام معنا منظور است شك
كند و آيا عارف به اسلوب كلام اجازه چنين شكى بخود مىدهد. نظير اين جريان در كلمه
عمره است هم به معناى عمارت مىآيد، و هم به معناى زيارت خانه خدا، حال اگر اين
كلمه با كلمه خانه خدا استعمال شود، ديگر معناى اول كه مساله عمارت باشد به ذهن
نمىرسد، و امثال اينگونه كلمات زياد است.
(ذلِكُمْ فِسْقٌ) احتمال دارد كلمه ذلكم اشاره باشد به همه
كارهايى كه قبلا ذكر شده بود، و احتمال دارد اسم اشاره ذلك اشاره باشد به دو تاى
اخير چون جمله:(إِلَّا ما ذَكَّيْتُمْ) فاصله شده بين آن
دو، و بقيه و احتمال هم دارد كه تنها اشاره به آخرى باشد، و بعيد نيست معتدلتر از
همه وجه ميانى باشد.(الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ
دِينِكُمْ، فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ) امر اين آيه شريفه
در قرار گرفتنش در اين جاى خاص و سپس دلالتش بر معنا، عجيب است، براى اينكه اگر در
صدر آيه يعنى جمله:( حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ) ...(ذلِكُمْ
فِسْقٌ ) دقت كنى، و آن گاه ذيل آن را بر آن اضافه نمايى كه مىفرمايد:(فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ
غَفُورٌ رَحِيمٌ) خواهى ديد كه آن صدر براى خود كلامى است تام، و اصلا در
افاده معنا هيچ حاجتى و توقفى بر آيه:(الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ
كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ ...) ندارد، و جان كلام اينكه از اين راهى كه
گفتيم به خوبى متوجه مىشوى كه آيه شريفه آيهاى است كامل، همانطور كه آيات
سورههاى انعام و نحل و بقره كه بيانگر محرمات از خوردنيها قبلا نازل شده بودند،
در إفاده معنايش مستقل و كامل بودند، در سوره بقره مىفرمود:( إِنَّما
حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَ ما أُهِلَّ
بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ، فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ
عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ)
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 5 صفحه : 271