نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 5 صفحه : 245
(إِنَّمَا الْمَسِيحُ) تعليل شده
بود، از آن تعليل اين نتيجه را گرفته كه پس بايد به خدا و رسول او ايمان بياوريد و
سخن از سه خدا مگوييد و خلاصه كلام اينكه وقتى معلوم شد كه عيسى كلمه اللَّه و روح
خدا است، بر شما واجب مىشود كه او را به همين عنوان بشناسيد و ايمانتان به او
ايمان به خدا و به ربوبيت خدا و به رسولان خدا باشد كه يكى از آنان عيسى است و
هرگز سخن از سه خدايى مگوييد و اين ترك اعتقاد به سه خدا و يا ايمان به خدا و
رسولانش در حالى است كه خير شما در آن است.
و منظور از
كلمه: ثلاثه سه اقنوم مسيحيت است (كه پايه اين كيش را تشكيل مىدهد) و
آن عبارت از: پدر، پسر، و روح القدس است و ما در تفسير آيات نازله در باره مسيح
(ع) در سوره آل عمران راجع به اقنومهاى سهگانه بحث كردهايم.
[منزه بودن
خداى سبحان از داشتن فرزند و نفى فرزند بودن عيسى (ع) براى خدا و الوهيت او]
(سُبْحانَهُ أَنْ يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ
...) كلمه سبحان مفعول مطلق از فعل تسبيح است و على القاعده
بعد از فعل مىآيد، ليكن در اينجا فعلش در تقدير است كه تقديرش اسبحه
سبحانه است و جمله:(أَنْ يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ
...) متعلق به همان فعل است و اگر كلمه سبحانه به صداى بالا
آمده از اين بابت است كه حرف جرى در تقدير بر سر داشته و افتاده و قاعده چنين است
كه هر جا عامل جر دهنده افتاد كلمهاى كه اگر آن نيفتاده بود مجرور خوانده مىشد،
منصوب خوانده مىشود و تقدير كلام اسبحه للتسبيح است يعنى براى تسبيح
و تنزيه از اينكه داراى فرزندى باشد، و اين جمله، جملهاى است معترضه كه به منظور
تعظيم آورده شده و گر نه اصل كلام و بدون اين جمله معترضه چنين است:(
وَ لا تَقُولُوا ثَلاثَةٌ انْتَهُوا خَيْراً لَكُمْ، إِنَّمَا اللَّهُ إِلهٌ
واحِدٌ)، ...(لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ
... ).
و جمله:(لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ) جملهاى است حاليه و
يا جملهاى است استينافى و از نو و به هر حال چه آن باشد و چه اين، احتجاج و
استدلالى است بر اينكه خداى سبحان فرزند ندارد، زيرا فرزند به هر جور كه فرض شود
عبارت است از فردى كه ذاتش و صفاتش و آثار ذاتش شبيه به فردى باشد كه از آن فرد
متولد شده و بعد از آنكه ثابت شد كه آنچه در آسمانها و در زمين است مملوك خدا است
هم ذاتش و هم آثار ذاتش، و روشن گرديد كه خداى تعالى قيوم بر هر چيزى است و قوام
تمام كائنات به وجود او به تنهايى است، ديگر فرض ندارد كه چيزى شبيه به او باشد،
پس به همين دليل او فرزندى ندارد.
و چون مقام
آيه مقام تعميم دادن به كل موجودات عالم و ما سواى خداى عز و جل بود اين لازمه را
در پى داشت كه جمله:(ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ) يك تعبير
كنايهاى باشد
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 5 صفحه : 245