امت را و امت‌هاى گذشته از اهل كتاب را بدان دعوت كرده، خود دليل بر اين است كه اظهار بى‌نيازى خدا از خلق در جمله: ان يشأ ... مربوط به مساله تقوا است. و معناى آيه اين است كه خداى تعالى همه شما انسان‌ها را سفارش به تقوا كرده، پس تقوا پيشه كنيد و از او پروا داشته باشيد و به فرضى كه از اين كار امتناع نموده و كفر بورزيد، بدانيد كه او بى‌نياز از شما است، او مالك و متصرف در هر چيز است، به هر نحوى كه بخواهد و به هر جهتى كه بخواهد مى‌تواند در مملوك خود تصرف كند، اگر بخواهد بندگانش او را بپرستند و از او پروا كنند و بندگانش آن طور كه بايد قيام به اين امر نكنند، او مى‌تواند براى تحقق دادن خواسته خود، شما را عقب زند و قوم ديگر را مقدم بر شما كند تا آن قوم خواسته او را عملى كنند، چون خدا بر اين كار قادر است.

و بنا بر اين معنا بايد گفت: آيه شريفه ناظر به تبديل مردم است، تبديل مردم بى‌تقوا به مردم با تقوا، روايتى هم كه بيضاوى در تفسير خود نقل كرده مؤيد اين معنا است، در آن روايت آمده: وقتى اين آيه شريفه بر رسول خدا 6 نازل شد، دست مبارك خود را به پشت سلمان فارسى زد و فرمود: آن قومى كه مى‌آيند و در قبول اسلام و دعوت حق تعالى از شما اعراب پيشى مى‌گيرند، قوم اين مردند و بر خواننده عزيز است كه در مضمون آيه شريفه و روايت تدبر كند و اما اينكه بعضى از مفسرين احتمال داده‌اند كه معناى آيه اين باشد كه اگر خدا بخواهد شما را نابود مى‌كند و قومى ديگر به جاى شما ايجاد مى‌كند و يا مخلوقى ديگر به جاى شما انسان‌ها مى‌آفريند، احتمال درستى نيست، زيرا از سياق آيه به دور است.

بله اين احتمال در مثل آيه شريفه زير سازگار است كه مى‌فرمايد:(أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَ يَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ وَ ما ذلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ)[1].

(مَنْ كانَ يُرِيدُ ثَوابَ الدُّنْيا فَعِنْدَ اللَّهِ ثَوابُ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ كانَ اللَّهُ سَمِيعاً بَصِيراً) اين آيه شريفه بيانى ديگر است كه خطاى تاركين تقوا و ترس از خداى را و ناديده گرفتن وصيت او را روشن مى‌سازد، به اين بيان كه اينگونه افراد اگر به خاطر پاداش‌هاى مادى و درآمدهاى دنيوى تقوا را ترك و وصيت خداى تعالى را ناديده مى‌گيرند، بايد بدانند كه امر بر آن‌

[1] مگر نمى‌بينى كه خداى تعالى آسمانها و زمين را به حق آفريده، او اگر بخواهد شما را از بين مى‌برد و مخلوقى جديد پديد مى‌آورد و اين بر خداى تعالى گران نيست. سوره ابراهيم، آيه 20 .