(وَ مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدى‌ وَ يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ) مصدر مشاقة و شقاق مصدر باب مفاعله از ماده شق است كه به معناى قطعه جدا شده از چيزى است. (مثلا مى‌گويند اين شاخه افتاده، شقى از آن درخت است).

پس مشاقه و شقاق اين است كه تو در يك شقى قرار بگيرى، و طرف مقابلت در شق ديگر. و اين كنايه است از مخالفت و طرفيت.

و بنا بر اين، مشاقه كردن با رسول خدا، آن هم بعد از آنكه راه هدايت روشن و مشخص شده. معنايى جز مخالفت كردن با رسول، و از اطاعتش سر پيچى كردن ندارد.

و بنا بر اين، جمله‌(وَ يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ) بيان ديگرى است براى مشاقه با رسول‌

[مراد از سبيل المؤمنين كه از اتباع غير آن نهى شده، اطاعت از رسول اللَّه 6 است‌]

6 و مراد از سبيل مؤمنين اطاعت رسول است. چون اطاعت رسول، اطاعت خداى تعالى است، هم چنان كه خود خداى تعالى فرمود:(مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ)[1].

پس سبيل مؤمنين بدان جهت كه بر ايمان به خدا اجتماع كرده جامعه‌اى تشكيل مى‌دهد، همان اجتماع بر اطاعت خدا و رسول است. و اگر خواستى مى‌توانى بگويى راه مؤمنين عبارت است از اجتماع بر اطاعت رسول. چون حافظ وحدت سبيل مؤمنين همان اطاعت رسول 6 است، هم چنان كه قرآن كريم در جاى ديگر فرموده:(وَ كَيْفَ تَكْفُرُونَ وَ أَنْتُمْ تُتْلى‌ عَلَيْكُمْ آياتُ اللَّهِ وَ فِيكُمْ رَسُولُهُ وَ مَنْ يَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلى‌ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا)[2].

اين معنا در سابق آنجا كه اين آيه را تفسير مى‌كرديم يعنى جلد سوم عربى اين كتاب گذشت.

و نيز فرموده:(وَ أَنَّ هذا صِراطِي مُسْتَقِيماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ ذلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ)[3].

[1] سوره نساء، آيه 80 .

[2] و چگونه كفر مى‌ورزيد با اينكه همين شمائيد كه آيات خدا در بينتان تلاوت مى‌شود و رسول او در بين شما است؟ با اينكه هر كس خدا را حافظ خود بداند به سوى صراط مستقيم هدايت شده؟ هان اى كسانى كه ايمان آورديد از خدا آن طور كه شايسته مقام اوست پروا كنيد و زنهار جز در حال اسلام از دنيا نرويد و همگى به ريسمان خدا چنگ بزنيد. سوره آل عمران، آيه 103 .

[3] و اينكه راه من در حالى كه راهى مستقيم مى‌باشد، اين است، پس آن را پيروى كنيد و راههاى ديگر را پيروى مكنيد، كه شما را از راه خدا متفرق مى‌سازد، با شما هستم. اين وصيتى است كه خداى تعالى شما را بدان توصيه مى‌كند، باشد كه تقوا پيشه سازيد. سوره انعام، آيه 153 .