بيان آيات‌

اين آيات نيز تتمه آياتى است كه در خصوص جنگ احد نازل شده، و اين آيات متعرض مساله ديگرى است كه براى مسلمين پيش آمد و آن عبارت بود از تاسف و حسرتى كه از كشته شدن جنگجويانشان و بزرگانشان در دلشان پر شده بود، و قلم درشت كشتگان از طايفه انصار بود، چون از مهاجرين- بطورى كه گفته شده- به جز چهار نفر كشته نشدند، و اين حدس انسان را قوى مى‌كند كه بيشتر مقاومت از ناحيه انصار، و بيشتر ترس و وحشت از ناحيه مهاجرين بوده، و مهاجرين قبل از انصار گريختند.

و كوتاه سخن اينكه آيات مورد بحث خطا و خبطى را كه باعث اين اسف و حسرت شد بيان مى‌كند، و سپس به امر ديگرى اشاره مى‌كند كه زائيده آن أسف و حسرت بود، و آن عبارت بود از سوء ظن به رسول خدا 6، و اينكه آن جناب، باعث شد كه مسلمانان گرفتار آن حسرت و أسف شوند، و در آن مهلكه بيفتند، و اين معنا از گفتار آنان استفاده مى‌شود، گفتارى كه آيات:(لَوْ كانُوا عِنْدَنا ما ماتُوا وَ ما قُتِلُوا ...)، و گفتار منافقين در آيات آينده يعنى آيه:(لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا ...) بر آن اشاره دارد چون خواسته‌اند بگويند:

لو اطاعونا و لم يطيعوا رسول اللَّه ، اگر اطاعت ما مى‌كردند، و رسول خدا 6 را اطاعت نمى‌كردند، نه مى‌مردند و نه كشته مى‌شدند، (پس اگر رودربايستى نبود صريحا مى‌گفتند) رسول خدا 6 آنان را به كشتن داد.

و آيات مورد بحث بيان مى‌كند كه رسول خدا 6 به احدى خيانت نمى‌كند و اين شان او نيست، بلكه او كه فرستاده‌اى از ناحيه خداى تعالى است، شريف النفس و كريم الاصل و عظيم الخلق است، و به رحمتى از خداى تعالى داراى خويى نرم است، از خطاكاران مردم عفو مى‌كند، برايشان استغفار مى‌نمايد، و در امور، به دستور خداى تعالى با ايشان مشورت مى‌كند، و خدا با فرستادن چنين پيامبرى بر آنان منت نهاده تا از ضلالت به سوى هدايت خارجشان كند.

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ كَفَرُوا ...) منظور از اين كفار (كه به مؤمنين مى‌فرمايد مثل آنان نباشيد) خود كفارند، (چون ظاهر جمله‌(كَالَّذِينَ كَفَرُوا) همين است) نه منافقان- كه بعضى گفته‌اند-، براى اين كه نفاق بدان جهت كه نفاق است منشا چنين سخنى- (كه اگر با ما بودند كشته نمى‌شدند) نمى‌شود، و اگر