نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 69
خبر كشته شدن رسول خدا 6 بعد از شكست و فرار
كردن مسلمانان منتشر شده، (چون با شنيدن صداى رسول خدا 6 معنا نداشته است كه
احتمال دهند كه آن جناب كشته شده و يا اين خبر را باور كنند).(فَأَثابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلا تَحْزَنُوا عَلى ما فاتَكُمْ، وَ لا ما
أَصابَكُمْ ...) يعنى سپس خداى تعالى به تلافى و پاداش غمى كه
داشتيد (كه چرا غنيمتها از دستمان رفت؟ و چرا اين همه كشته داديم)؟ غمى ديگر به
شما داد و آن اندوه از اين بود كه چرا به مال دنيا طمع بستيم؟ و رسول را يارى
نكرديم؟ اين اندوه را به شما داد تا از آن اندوه منصرف شويد، و از اينكه
فرمود اثابكم- پاداشتان داد معلوم مىشود غم اولى نعمتى از ناحيه خداى
تعالى بوده، به دليل اينكه فرمود: اين غم را به شما داديم تا غم مخوريد بر آنچه از
دست دادهايد، و بر آنچه بر سرتان آمده، چون خداى تعالى در كتاب مجيدش اين قسم
اندوه را مذمت كرده و فرموده:(لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما
فاتَكُمْ)[1].
پس اين غمى
كه ايشان را از آن اندوه ناپسند منصرف ساخت نعمت و موهبتى بوده است، و عبارت بوده
از اندوه ندامت از اعمالى كه كردهاند، و حسرتى كه از فوت نصرت ناشى از فشل به
ايشان دست داد، و در اين صورت غم دوم در جمله:(غَمًّا
بِغَمٍّ) غم ناشى از اندوه نامبرده است، و حرف با در آن بدليه
است و معناى عبارت اين است كه خداى تعالى اين پاداش را به شما داد، كه اندوه ناشى
از فوت نصرت، و ورود مصيبتهايتان را مبدل كرد به اندوه ناشى از ندامت و حسرت از
آن فشل و فرار كه مرتكب شديد.
و نيز ممكن
است كه جمله: فاثابكم متضمن معناى ابدال باشد، كه در نتيجه معنا چنين
مىشود: پس خداى تعالى غم حزن شما را مبدل كرد به غم ندامت و حسرت، تا
پاداشتان داده باشد و در اين صورت معناى دو غم بر عكس مىشود، (يعنى غم اول
غم ثواب و نعمت و موهبت، و غم دوم غم حزن مىشود).
و بنا بر هر
دو معنا، جمله: فاثابكم ... فرع قرار گرفته براى جمله:(وَ لَقَدْ عَفا عَنْكُمْ ...) و جمله بعديش هم كه مىفرمايد:(ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ) به بهترين وجه اتصال و ترتيب دارد، بدين قرار
كه خداى تعالى از شما عفو كرد، و در نتيجه غمى را به عوض غمى ديگر به شما پاداش
داد، تا شما را از اندوهى كه برايتان نمىپسندد محفوظ بدارد، و در آخر و بعد از دادن
غم پسنديده، آرامش و چرتى را هم بر شما نازل فرمود.
[1] تا در برابر آن چه از دست مىدهيد غم مخوريد.( حديد: 23)
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 69