جواب از اين سؤال تقديرى فرمود: مگر نمى‌بينى از اطاعت سر بر مى‌تابند، و محاكمات خود را نزد طاغوت يعنى شيطان‌صفتان مى‌برند؟ و اين استفهام استفهام تاسف است، مى‌خواهد بفرمايد: متاسفانه مى‌بينى كه بعضى از مردم با اين كه معتقدند به آن چه بر تو نازل شده و به آن كتابهاى ديگر كه به انبياى ديگر نازل شده ايمان دارند، و با اين كه مى‌دانند كه كتابهاى آسمانى نازل شده تا در بين مردم در آنچه اختلاف مى‌كنند حكم كند، و همين حقيقت را خداى تعالى در قرآن كريم بيان كرده، و فرموده:(كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ)[1]، (مردم امتى واحده بودند، سپس خداى تعالى پيغمبران را براى بشارت و انذار مبعوث كرد، و با آنان كتاب را به حق نازل كرد تا بين مردم در آن چه اختلاف مى‌كنند داورى كند)، با اين حال محاكمات خود را نزد طاغوت مى‌برند، با اين كه مى‌دانند كه آنان اهل طغيان و تمرد از دين خدا، و تجاوزگر بر حقوق خدا و خلقند، و با اين كه در همين كتب آسمانى مامور شده بودند به اين كه به طاغوت كفر بورزند، و نيز مى‌دانند كه تحاكم نزد طاغوت لغو كردن كتب خدا و ابطال شرايع او است.

(وَ يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلالًا بَعِيداً) اين جمله دلالت دارد بر اينكه تحاكم اين گونه افراد در نزد طاغوت ريشه‌اش القاى شيطان و اغواى او است؟ و غرض شيطان از اين القائات اين است كه پيروانش به ضلالتى دور از نجات، گرفتار شوند.

(وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا ...) كلمه تعالوا به حسب اصل لغت امرى است از ماده تعالى كه به معناى ارتفاع است و معناى آن اين است كه به سوى بالا بياييد، و كلمه (صد) كه فعل (يصدون) مشتق از آن است وقتى با كلمه (عن) متعدى مى‌شود معناى اعراض را مى‌رساند، پس جمله‌(يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً)، اين مى‌شود: (از تو به نوعى اعراض مى‌كنند)، و جمله:(إِلى‌ ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ ...) به منزله اين است كه فرموده باشد الى حكم اللَّه والى من يحكم به ، (به ايشان گفته مى‌شود بياييد به افق بلند حكم خدا و حكم كسى كه به حكم خدا حكم مى‌كند).

و در جمله:(يَصُدُّونَ عَنْكَ ...) مساله اعراض پيروان طاغوت را اختصاص به رسول داده، و فرموده: (از تو اعراض مى‌كنند)، با اينكه دعوت شده بودند به آمدن به سوى كتاب و

[1] سوره بقره آيه 213.