نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 563
كلمه (فخور) به معناى كسى است كه زياد افتخار
مىكند، و اين دو صفت يعنى اختيال- خيالزدگى- و كثرت فخر از لوازم علاقمندى به
مال و جاه، و افراط در حب آن دو است، و اگر فرموده: خدا مختال و فخور را دوست
نمىدارد، براى همين است كه اين دو، خدا را دوست نمىدارند، زيرا قلبشان وابسته به
غير او است، و اگر خداى تعالى در تفسير جمله قبل فرموده:
(آنهايى كه
بخل مىورزند ...)، (و آنهايى كه اموال خود را به داعى خود نمايى انفاق مىكنند
...) و با اين تفسير روشن مىسازد كه دو طايفه مذكور در معرض آن دو صفت
نامبردهاند (يعنى صفت خيلاء و فخر)، طايفه اول كه بخل مىورزد دلش متعلق به مال
است، و طايفه دوم دلش متعلق به جاه است، هر چند كه بين جاه و مال تا اندازهاى
ملازمه هست.
طبع كلام
اقتضا داشت كه در بيان علت اين، كه چرا خدا دوستشان ندارد بفرمايد:
(خداى تعالى
كسانى را كه بخل مىورزند و مردم را به بخل ورزيدن تشويق مىكنند، و چه و چه
مىكنند، دوست نمىدارد) خلاصه اين كه جا داشت اعمال اين گونه افراد را علت عدم حب
خدا ذكر كند ولى اين كار را نكرد، بلكه اول دو صفت از صفات آنان يعنى اختيال و فخر
را ذكر كرد، تا بفهماند علت كارهايى كه در جملات بعد، از آن نقل مىكنيم، اين دو
صفت است، كه حاكم بر دلهاى آنان است، و علت دوست نداشتن خدا هم همين دو صفت است، و
اين معنا روشن است.(الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَ يَأْمُرُونَ النَّاسَ
بِالْبُخْلِ ...) منظور در اين جمله اين نيست كه فقط با زبان به مردم
مىگويند بخل بورزيد، بلكه با روشن عملى خود مردم را به بخل وادار مىسازند، حال
چه اينكه به زبان هم دعوت بكنند، و يا سكوت نمايند، چون اين طايفه همواره داراى
ثروت و اموالند، و طبيعتا مردم به كاخ و زندگى آنها تقرب مىجويند، و از ديدن زرق
و برق زندگى آنها حالت خضوع و دلدادگى پيدا مىكنند، چون طمع طبيعت بشر است، پس
عمل افراد بخيل خود دعوت كننده مردم به بخل است، به بخل امر مىكند، و از انفاق
منع مىنمايد، و مثل اين است كه با زبان امر و منع كنند.
و اما اينكه
فرمود: (آنچه خدا از فضل خود به ايشان داده را كتمان مىكنند) از اين بابت است كه
افراد بخيل وقتى به مواردى كه جاى انفاق است بر مىخورند تظاهر به فقر مىكنند چون
از سؤال مردم و درخواست كمكشان سخت ناراحت مىشوند، و از سوى ديگر مىترسند اگر از
دادن مال، خوددارى كنند، مردم خونشان را بريزند، و يا آرامش زندگيشان را سلب كنند،
براى اينكه مردم متوجه ثروت و اموال آنان نشوند، لباس پاره مىپوشند، و غذاى
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 563