و براى هر انسانى وارثانى قرار داديم، تا از آنچه پدران و مادران و خويشاوندان به جاى مى‌گذارند ارث ببرند، و اما افرادى كه- وارث و خويشاوند شما نيستند، ولى شما، با آنان دست پيمان ازدواج داده‌ايد، بايد بهره‌شان را بدهيد، كه خدا بر همه چيز گواه است (33).

مردان بر زنان قيمومت و سرپرستى دارند، به خاطر اينكه خدا بعضى را بر بعضى برترى داده، و به خاطر اين كه مردان از مال خود نفقه زنان و مهريه آنان را مى‌دهند، پس زنان صالح و شايسته بايد فرمانبر شوهران در كام‌گيرى و تمتعات جنسى و حافظ ناموس و منافع و آبروى آنان در غيابشان باشند، همانطور كه خدا منافع آنان را حفظ فرموده، و زنانى را كه بيم داريد نافرمانيتان كنند، نخست اندرز دهيد، اگر به اطاعت در نيامدند، با آنها قهر كنيد، و در بستر خود راه ندهيد، و اگر اين نيز مؤثر نشد بزنيدشان اگر به اطاعت در آمدند ديگر براى ادامه زدنشان بهانه‌جويى مكنيد، و به خاطر علوى كه خدا به شما داده مغرور نشويد، كه دارنده علو و بزرگى خدا است (34).

و اگر ترسيديد كار به جدايى بكشد، داورى از خانواده مرد و داورى از خانواده زن بفرستيد، كه اگر بناى آن دو به اصلاح باشد خداى تعالى بينشان را توافق پديد مى‌آورد، كه خدا همواره دانايى با خبر است (35).

بيان آيات‌

اين آيات مربوط به آيات گذشته‌اى است، كه متعرض احكام ارث و احكام نكاح بود در اين آيات آن احكام را تاكيد مى‌كند و بعضى از احكام كلى را هم نتيجه مى‌گيرد، احكامى كه پاره‌اى از خللهايى كه در معاشرت بين مردان و زنان رخ مى‌دهد را، اصلاح مى‌كند.

(وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلى‌ بَعْضٍ).

كلمه (تمنى) كه فعل نهى (لا تتمنوا) از آن گرفته شده، به معناى اين است كه انسان بگويد اى كاش فلان جريان فلان جور پيش مى‌آمد، (و يا فلان چيز را مى‌داشتم)، و اگر چنين گفتارى را تمنا بنامند ظاهرا از باب نامگذارى و توصيف لفظ به صفت معنا است، چون تمنا و آرزو كار زبان نيست، بلكه كار دل است، دل وقتى به چيزى كه آن را دوست مى‌دارد ولى دست يافتن به آن را دشوار و يا غير ممكن مى‌بيند، حالت آرزو در آن پيدا مى‌شود، حال چه اين كه صاحب اين دل آرزويش را به زبان نيز جارى بكند و يا نكند.

و از ظاهر آيه بر مى‌آيد كه مى‌خواهد از آرزويى خاص نهى كند، و آن آرزوى داشتن برتريهايى است كه در بين مردم ثابت است، برتريهايى كه ناشى مى‌شود از تفاوت‌هايى كه بين اصناف انسانها است، بعضى از صنف مردانند و به همين خاطر برتريهايى دارند، بعضى از