نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 380
بله گاهى مىشود كه معاند و لجوج دست از لجاجت و
عناد و غلبه خواهى بر حق برداشته، در برابر حق خاضع مىگردد، و به ذلت عبوديت تن
در مىدهد، در اين هنگام كه مردم كشف مىكنند كه عناد او ناشى از جهالت بوده، نه
پستى فطرت، و خبث ذات، و در حقيقت هر معصيتى كه از آدم سر بزند جهالتى است از
انسان، و بنا بر اين ديگر براى عنوان كلى معاند مصداقى باقى نمىماند، مگر يكى، آن
هم كسى است كه تا آخر عمر با داشتن سلامتى و عافيت از عمل زشت خود دست بر ندارد.
[مبادرت و
شتاب به توبه، شرط پذيرش آنست]
و از اينجا
روشن مىشود كه چرا در آيه مورد بحث نزديك بودن توبه را قيد كرد و فرمود:(ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ) و معلوم مىشود كه اين قيد به ما مىفهماند
عامل ارتكاب عمل زشت اگر جهالت باشد تا آخر زندگى انسان دوام نمىيابد، و صاحبش را
از اين كه روزى به تقوا و عمل صالح بگرايد نوميد نمىسازد، و چون معاند و لجوج بر
عمل زشت خود ادامه نمىدهد، بلكه به زودى از آن عمل منصرف مىشود، پس مراد از كلمه
(قريب) عهد قريب و يا سادهتر بگويم، فاصله نزديك است، و منظور اين است كه گنه كار
قبل از پيدا شدن علامتهاى آخرت و فرا رسيدن مرگ توبه كند.
و گرنه صرف
توبه فائدهاى ندارد هر معاند لجوج هر قدر هم عناد و لجاجت داشته باشد.
وقتى- به مرگ
خود نزديك مىشود- در اثر ديدن وزر و وبال اعمال ننگينش از كرده خود پشيمان
مىشود، و از آنچه كرده بيزارى مىجويد، اما اين ندامت به حسب حقيقت ندامت نيست،
او از طبيعت و هدايت فطرتش نادم نشده، بلكه حيلهاى است كه نفس شرير و حيلهگرش
براى نجاتش از وبال اعمالش انديشيده، به دليل اينكه اگر فرضا از آن و بال مخصوص
نجات يابد و مثلا مرگش فرا نرسد، و بيماريش بهبودى يافته از لبه پرتگاه مرگ
برگشته، زندگى سالم خود را باز يابد، دو باره به همان لجاج و عنادش و به همان
اعمال زشتش بر مىگردد، هم چنان كه قرآن در اين باره فرموده:(وَ لَوْ رُدُّوا
لَعادُوا لِما نُهُوا عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ)[1].
دليل بر
اينكه مراد از كلمه (قريب) قبل از پيدا شدن علامتهاى مرگ است، آيه بعدى است كه
مىفرمايد:( وَ لَيْسَتِ التَّوْبَةُ)-(قالَ
إِنِّي تُبْتُ الْآنَ ).
و بنا بر اين
جمله:(ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ) كنايه است
از اينكه وقتى گناهى از آنان سر
[1] و اگر از خطر مرگ برگردانده شوند بطور يقين به همان اعمالى
كه از آن نهى شدهاند بر مىگردند چون كه در دعوى ندامتشان دروغگويند( سوره انعام
آيه: 28)
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 380