بيان آيات‌

از اين آيه قانون احكام ارث آغاز مى‌شود، و آيات قبل جنبه مقدمه براى اين تشريع را داشت و قبل از بيان تفصيلى و تك تك مسائل آن، بيانى اجمالى و مجموعى آورد تا به منزله قاعده كلى بوده باشد و بفهماند كه بعد از ثبوت ولادت يك فرد از فردى ديگر و يا خويشاونديش با او، ديگر كسى بطور ثابت و دائم از ارث محروم نيست و ديگر مثل ايام جاهليت اطفال صغير ميت و زن او از ارث محروم نيست و علاوه بر اثبات اين قاعده مردم را تحذير هم كرد از اينكه يتيمان مردم را از ارث محروم نكنند كه بى بهره كردن يتيم از ارث مستلزم آن است كه ساير ورثه، اموال آنان را به ظلم بخورند و در جاى ديگر اين نهى را تشديد كرده بود و با اين بيانات مساله رزق دادن يعنى دادن سهمى از اموال ميت به خويشاوندان و ايتام و مساكين را در صورتى كه هنگام تقسيم ارث حاضر باشند، بيان كرد و فرمود: به اينان هر چند وارث نيستند سهمى از مال بدهيد.

(لِلرِّجالِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ ...) كلمه نصيب به معناى بهره و سهم است و اصل آن از نصب است كه به معناى بپا داشتن است و بهره و سهم را به اين مناسبت نصيب خوانده‌اند كه هر سهمى هنگام تقسيم از ساير اموال جدا مى‌شود تا با آن مخلوط نگردد، و كلمه تركه به معناى مالى است كه بعد از مرگ يك انسان از او باقى مى‌ماند، كانه ميت آن را ترك مى‌كند و سپس از دنيا كوچ مى‌نمايد، پس استعمال اصلى اين كلمه استعاره‌اى بوده و به تدريج متداول و معمول شده، و كلمه اقربون به معناى خويشاوندان است كه نسبت به انسان قريب و نزديك هستند و اگر در ميان اقربا و اولى القربى و اقربون و امثال آنها در اينجا كلمه اقربون را انتخاب كرد براى اين بود كه دلالت كند بر ملاك ارث و اينكه اگر وارث، ارث مى‌برد به خاطر نزديك بودن به ميت است، در نتيجه هر كس كه نزديك‌تر است، در بردن ارث مقدم‌تر است كه ان شاء اللَّه بحثش در تفسير جمله‌(آباؤُكُمْ وَ أَبْناؤُكُمْ لا تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعاً)[1]، مى‌آيد و كلمه فرض به معناى قطع هر چيز محكم و جدا كردن بعضى از آن، از بعضى ديگر است و به همين جهت در معناى وجوب استعمال مى‌شود، براى اينكه انجام دادنش واجب و امتثال‌

[1] سوره نساء، آيه 11