در قرآن كريم
مىخوانيم:(وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ
تُفْلِحُونَ)[2] بيان اين
آيه در تفسيرش گذشت و آيات بسيارى ديگر هست كه اجتماعى بودن همه شؤون اسلام را
مىرساند.
و صفت
اجتماعى بودن در تمامى آنچه كه ممكن است به صفت اجتماع صورت بگيرد (چه در نواميس و
چه احكام) رعايت شده، البته در هر يك از موارد آن نوع اجتماعيت رعايت شده كه متناسب
با آن مورد باشد و نيز آن نوع اجتماعيت لحاظ شده كه امر به آن و دستور انجامش ممكن
و تشويق مردم به سوى آن موصل به غرض باشد، و بنا بر اين يك دانشمند متفكر بايد هر
دو جهت را مورد نظر داشته باشد، آن گاه به بحث بپردازد، پس هم نوع اجتماعى بودن
احكام و قوانين مختلف است و هم نوع دستورها مختلف است.
جهت اول: كه
گفتيم اجتماعى بودن احكام در موارد مختلف، انواع مختلفى دارد ، دليلش
اين است كه مىبينيم شارع مقدس اسلام در مساله جهاد اجتماعى بودن را بطور مستقيم
تشريع كرده و دستور داده حضور در جهاد و دفاع به آن مقدارى كه دشمن دفع شود واجب
است، اين يك نوع اجتماعيت، نوع ديگر نظير وجوب روزه و حج است، كه بر هر كسى كه
مستطيع و قادر به انجام آن دو باشد و عذرى نداشته باشد واجب است، اجتماعيت، در اين
دو واجب بطور مستقيم نيست. بلكه لازمه آن دو است، چون وقتى روزهدار روزه گرفت قهرا
در طول رمضان در مساجد رفت و آمد خواهد كرد، و در آخر در روز عيد فطر، اين اجتماع
به حد كامل مىرسد، و نيز وقتى مكلف به زيارت خانه خدا گرديد قهرا با ساير
مسلمانان يك جا جمع مىشود، و در روز عيد قربان اين اجتماع به حد كامل مىرسد.
و نيز
نمازهاى پنجگانه يوميه را بر هر مكلفى واجب كرده، و جماعت را در آن واجب نساخته،
ولى اين رخصت را در روز جمعه تدارك و تلافى كرده و اجتماع براى نماز جمعه را بر
همه واجب ساخته، البته براى هر كسى كه از محل اقامه جمعه بيش از چهار فرسخ فاصله
نداشته باشد، اين هم يك نوع ديگر اجتماعيت است.
[1] هان اى كسانى كه ايمان آوردهايد از خدا پروا كنيد، آن طور
كه شايسته خداى تعالى باشد، و از دنيا نرويد مگر با حالت اسلام. آل عمران:
102 .
[2] يكديگر را به صبر بخوانيد، و قلب يكديگر را محكم كنيد، و از
خدا بترسيد تا شايد رستگار شويد، آل عمران: 200 .
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 199