اين معنا است، چون معلوم است نزول مائده دفعى بوده نه تدريجى، و در آيه شريفه‌(لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ آيَةٌ)[1] كه كلمه تنزيل در نزول دفعى يك آيه استعمال شده از اين جهت بوده كه يك آيه اگر نازل شود دفعتا مى‌شود نه به تدريج، و اگر در آيه‌(قُلْ إِنَّ اللَّهَ قادِرٌ عَلى‌ أَنْ يُنَزِّلَ آيَةً)[2] كلمه تنزيل ظهور در نزول دفعى دارد نه تدريجى، باز به خاطر اين است كه پاسخ از سؤال جمله قبلى است كه مى‌گفتند:(لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ آيَةٌ).

و به همين جهت بعضى از مفسرين گفته‌اند: بهتر آنست كه بگوئيم معناى‌(نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ) انزال بعد از انزال و به عبارت ديگر انزال دفعى است تا اين اشكال وارد نشود.

ليكن ما در پاسخ مى‌گوييم: اينكه گفتيم تنزيل به معناى نزول تدريجى است، لازمه‌اش اين نيست كه بين نزول يك آيه و آيه ديگر زمان قابل توجهى فاصله شده باشد.

توضيح اينكه: هر مركبى را از چند جزء تركيب يافته در نظر بگيريم، وجودش يك نسبت به مجموع و كل اجزا دارد، و يك نسبت به وجود تك تك اجزاى خود، اگر نسبتى را كه به كل اجزا دارد در نظر بگيريم موجود واحدى خواهد بود، موجودى كه نه تدريج مى‌پذيرد و نه تقسيم، و اگر نسبتى را كه وجود آن با وجود تك تك اجزايش دارد در نظر بگيريم البته يك چيز، چند چيز خواهد بود، و تدريج هم مى‌پذيرد، هم چنان كه مى‌بينيم قرآن كريم فرود آمدن باران را هم به انزال تعبير كرده و هم به تنزيل ، چنان كه فرموده:(أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً)[3]، و هم فرموده:(وَ هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ)[4].

در تعبير اول نسبت وجود باران با سراسر اجزاى آن در نظر گرفته شده و در نتيجه يك امر اعتبار شده، و در تعبير دوم نسبت وجود باران با اجزاى آن كه يكى پس از ديگرى فرود مى‌آيد در نظر گرفته شده، و قهرا يك امر تدريجى اعتبار شده است.

پس منظور از نازل شدن تدريجى قرآن، اين نيست كه بين نزول يك جزء و جزء ديگر، زمانى طولانى فاصله شده باشد و آياتى كه به عنوان نقض و اشكال ذكر شد، گفتار ما را نقض نمى‌كند، براى اينكه منظور از نزول قرآن‌(جُمْلَةً واحِدَةً) در آيه 32 سوره فرقان اين است كه خوب بود اجزاى قرآن بدون وقفه، و پشت سر هم نازل شود، چنان كه آيات يك واقعه، پشت‌

[1] چرا آيتى بر او نازل نشد. سوره انعام آيه 37.

[2] بگو خدا قادر است كه آيتى را نازل كند. سوره انعام آيه 37.

[3] سوره رعد آيه 17.

[4] سوره شورى آيه 18.