فضل به دست خدا است ... و بنا به اين قول، آيه در مقام سرزنش يهود خواهد بود.

بعضى ديگر گفته‌اند: جمله:(قُلْ إِنَّ الْهُدى‌ هُدَى اللَّهِ أَنْ يُؤْتى‌ أَحَدٌ ...) كلام خداى تعالى و پاسخى است كه خداى تعالى به كلام يهود داده، و همچنين مفسرين در معناى فضل اختلاف كرده، بعضى مراد از آن را دين، بعضى ديگر نعمت‌هاى دنيوى و بعضى غلبه و بعضى چيزهاى ديگر دانسته‌اند.

و اين اقوال با كثرتى كه دارد از آنچه از سياق استفاده مى‌شود بعيد است و ما آنچه از سياق استفاده مى‌شود آورديم و به همين جهت بيش از اين به درستى و نادرستى اين اقوال نمى‌پردازيم.

[معناى فضل خدا و بيان جوابى به يهود كه جمله‌(إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ) متضمن آن است‌]

(قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ، يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ) كلمه فضل به معناى زائد از حد اقتصاد و ميانه است و اين كلمه تنها در امور پسنديده استعمال مى‌شود، هم چنان كه كلمه فضول در امور ناپسند بكار مى‌رود.

راغب در اين باره گفته است: هر عطيه‌اى كه دادنش عقلا واجب و گيرنده‌اش مستحق آن نباشد، فضل گفته مى‌شود، مانند فضل در جمله:(وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ) و يا جمله:

(ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ) و جمله:(وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ) كه منظور در اين سه جمله، نعمت‌هاى مادى الهى است و همچنين در جمله:(قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ) و جمله:(وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ) (كه مربوط به امور معنوى است و اگر همه نعمت‌هاى مادى و معنوى خدا فضل خدا خوانده شده، بدين جهت است كه كسى چيزى از خدا طلبكار و مستحق نيست، او هر چه مى‌دهد به فضل خود مى‌دهد و زائد بر استحقاق مى‌دهد).

و بنا بر اين جمله:(إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ‌) از قبيل ايجاز (مختصر گويى) است كه خود يكى از نكات ادبى است، چون اين جمله خلاصه يك برهان قياسى و منطقى است، به اين بيان كه يهوديان حيله مى‌كردند به اينكه وانمود كنند نازل شدن كتاب و اين عطيه الهى اختصاص به ايشان دارد و به يكديگر سفارش مى‌كردند مبادا بشارت‌هاى تورات را كه از آمدن پيامبر اسلام و برگشتن قبله خبر داده، به مسلمانان بگوئيد، بلكه بايد آنها را كتمان كنيد تا به جهانيان بقبولانيم نازل شدن كتاب تنها حق ما است، حقى است كه ما آن را از خدا طلبكار بوده‌ايم و او هم به ما داده، خداى تعالى با يك قياس منطقى و به اصطلاح با يك صغرى و كبرى اثبات كرده كه اين نيرنگ‌ها باطل است، فرموده: كتاب آسمانى فضل است، (چون بسيارند اقوامى كه كتاب آسمانى خاص به خود ندارند) و فضل به دست خدا است كه ملك عالم و حكمرانى در آن خاص او است، پس او مى‌تواند فضل خود را به هر كس بخواهد، بدهد نه خزينه‌اش كم مى‌آيد