نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 3 صفحه : 359
(وَ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْعَزِيزُ
الْحَكِيمُ ...) اين جمله عطف است بر اول آيه و با تاكيد شديدى
كه دارد، دلگرمى ديگرى و تشجيع ديگرى است نسبت به رسول خدا 6 مىفرمايد: خداوند
از نصرت حق و تاييد آن عاجز نيست و از اين كار نه غافل مىماند و نه با سرگرمى به
كار ديگران را مهمل مىگذارد و نه از آن بىخبر مىشود، براى اينكه او عزيز است،
(و كسى كه عزت مطلقه دارد از آنچه اراده كند عاجز نمىشود) و هم حكيم است (و كسى
كه حكمت مطلقه دارد نه دچار جهل مىشود و نه در چيزى اهمال مىورزد)، پس چنين خداى
عزيز و حكيمى معبود حق است، نه آن خدايان كه اوهام دشمنان حق براى خود تراشيدهاند.
از همين جا
روشن مىشود كه چرا اين دو نام از ميان همه اسماى خداى تعالى در اين آيه آمد و
اينكه زمينه گفتار در اين آيه زمينه قصر قلب و يا قصر افراد است كه معناى اين دو
اصطلاح در ساير مجلدات فارسى اين تفسير گذشت.
(فَإِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِالْمُفْسِدِينَ) از آنجايى كه غرض از
محاجه و همچنين غرض از مباهله به حسب حقيقت اظهار حق بود، قهرا تصور معقول نمىرفت
كه كسى كه به دنبال همين غرض است از راه آن منحرف شود، پس اين مسيحيان نجران اگر
با اين مباهله بخواهند حق را اظهار كنند و مىدانند كه خداى تعالى ولى حق است و
حاضر نيست حق از بين برود و ضعيف گردد، قهرا از حق روى نمىگردانند و اگر ديديم از
حق روى گرداندند، بايد بفهميم كه منظورشان از محاجه و مباهله ظهور حق نبوده، بلكه
منظورشان اين است كه به حسب ظاهر غلبه كنند و دين خود و وضع حاضر و سنتهاى ديرينه
خود را حفظ نمايند، سنتهايى كه بر پيروى آن عادت كردهاند، پس منظورشان همان هوا
و هوسهايى است كه به زندگيشان شكل داده، نه زندگى صالحهاى كه با حق و با سعادت
واقعيشان انطباق دارد، پس اگر حق را نپذيرفتند بايد فهميد كه در پى اصلاح نيستند
بلكه مىخواهند با به تباه كشيدن زندگى سعادتمندانه، دنيا را به فساد بكشانند، پس
علت اعراضشان اين است كه مفسدند.
از اينجا
روشن مىشود كه در جمله جزاء سبب جاى مسبب، يعنى افساد جاى علت
افساد نشسته و آن علت اين است كه نمىخواهند حق ظاهر گردد و اين جزاء متضمن
وصف علم است، چون مىفرمايد:(فَإِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ)، آن گاه با
آوردن كلمه: ان جمله را تاكيد مىكند تا بفهماند اين صفت مفسدهگرى در
دلهايشان هست و در قلوبشان ريشه كرده و با فهماندن اين نكته اشاره مىكند به اينكه
مسيحيان ياد شده به زودى از پذيرش مباهله طفره
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 3 صفحه : 359