دلالت بر آزادى عقيده دارد، و اينكه مردم در انتخاب دين آزادند(لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ)[1]، حرف صحيحى نيست براى اينكه زمينه سخن در آيه شريفه همانطور كه توجه فرموديد زمينه ديگرى است.

و اگر در جمله:(بَصِيرٌ بِالْعِبادِ) عبوديت را عنوان كرد و نفرمود: بصير بهم- خدا به ايشان بينا است و يا بصير بالناس- خدا به مردم بينا است و يا عبارتى نظير اينها براى اين بود كه اشاره كند به اينكه حكمش در مردم نافذ و گذرا است براى اينكه مردم هر چه باشند بندگان او و تربيت شده او هستند چه خودشان قبول داشته و تسليم باشند و چه نباشند.(إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ ...) كلام در اين آيه هر چند سياقى جديد و ابتدايى دارد و ليكن در عين حال خالى از اشاره، و بلكه خالى از بيان تهديد آخر آيه قبلى نيست، چون مضمونش با وضع اهل كتاب و مخصوصا يهوديان منطبق است.

دو جمله يكفرون ، و يقتلون استمرار را مى‌رساند و دلالت دارد بر اينكه كفر به آيات خدا آنهم كفر بعد از بيان و به انگيزه بغى و نيز كشتن انبيا كه معلوم است كشتنى است بدون حق و همچنين كشتن آنهايى كه به سوى عدل و قسط دعوت نموده، از ظلم نهى مى‌كنند عادت هميشگى ايشان است هم چنان كه تاريخ زندگى يهود از بدو پيدايش سرشار از اين جنايات است مى‌بينيم كه گروه بسيارى از انبيا و عابدان بنى اسرائيل كه ايشان را امر به معروف و نهى از منكر مى‌كردند به دست خود آنان كشته شدند و همچنين نصارا كه آنها هم كم و بيش اين راه را رفتند.

و جمله:(فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِيمٍ) تصريح به شمول غضب الهى و تهديد به نزول عذاب است، و منظور از آن تنها عذاب آخرت نيست، به دليل اينكه دنبالش مى‌فرمايد:(أُولئِكَ الَّذِينَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ ...) پس در آيه مورد بحث، هم به عذاب آخرت تهديد شده‌اند و هم به عذاب دنيا، عذاب آخرتشان عذاب آتش، و دنيائيشان كشته شدن و آواره گشتن و از بين رفتن اموال و جانهايشان بود، و نيز عذاب ديگرشان اين بود كه خدا دشمنى را در بين آنان تا روز قيامت قرار داد، كه خداى تعالى در كتاب عزيزش همه اينها را ذكر كرده.

و اينكه فرمود:(أُولئِكَ الَّذِينَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ، وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرِينَ)

[1] سوره بقره آيه 256.