نوبت نازل شده باشد يكى در مكه و بار ديگر در مدينه.

(إِنَّا أَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ) در مجمع البيان مى‌گويد: كلمه كوثر بر وزن فوعل به معناى چيزى است كه شانش آن است كه كثير باشد، و كوثر به معناى خير كثير است‌[1].

[اقوال مختلف در باره مراد از كوثر و بيان شواهد دال بر اينكه مراد از آن ذريه پيامبر 6 يعنى فرزندان فاطمه 3 است‌]

ولى مفسرين در تفسير كوثر و اينكه كوثر چيست اختلافى عجيب كرده‌اند: بعضى‌[2] گفته‌اند: خير كثير است. و بعضى معانى ديگرى كرده‌اند كه فهرست‌وار از نظر خواننده مى‌گذرد:

1- نهرى است در بهشت. 2- حوض خاص رسول خدا 6 در بهشت و يا در محشر است. 3- اولاد رسول خدا 6 است. 4- اصحاب و پيروان آن جناب تا روز قيامت است. 5- علماى امت او است. 6- قرآن و فضائل بسيار آن.

7- مقام نبوت است. 8- تيسير قرآن و تخفيف شرايع و احكام است. 9- اسلام است. 10- توحيد است. 11- علم و حكمت است. 12- فضائل رسول خدا 6 است.

13- مقام محمود است. 14- نور قلب شريف رسول خدا 6 است‌[3]. و از اين قبيل اقوالى ديگر كه به طورى كه از بعضى‌[4] از مفسرين نقل شده بالغ بر بيست و شش قول است.

صاحبان دو قول اول استدلال كرده‌اند به بعضى روايات، و اما باقى اقوال هيچ دليلى ندارند به جز تحكم و بى دليل حرف زدن، و به هر حال اينكه در آخر سوره فرمود:(إِنَّ شانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ) با در نظر گرفتن اينكه كلمه ابتر در ظاهر به معناى اجاق كور است، و نيز با در نظر گرفتن اينكه جمله مذكور از باب قصر قلب است، چنين به دست مى‌آيد كه منظور از كوثر، تنها و تنها كثرت ذريه‌اى است كه خداى تعالى به آن جناب ارزانى داشته، (و بركتى است كه در نسل آن جناب قرار داده)، و يا مراد هم خير كثير است و هم كثرت ذريه، چيزى كه هست كثرت ذريه يكى از مصاديق خير كثير است، و اگر مراد مساله ذريه به استقلال و يا به طور ضمنى نبود، آوردن كلمه ان در جمله (إِنَّ شانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ) فايده‌اى نداشت، زيرا كلمه ان علاوه بر تحقيق، تعليل را هم مى‌رساند و معنا ندارد بفرمايد ما به تو حوض داديم، چون كه بدگوى تو اجاق كور است و يا بى خبر است.

[1] مجمع البيان، ج 10، ص 548.

[2] روح المعانى، ج 30، ص 245.

[3] ( 3 و 4) روح المعانى، ج 30، ص 244 و 245.

[4] ( 3 و 4) روح المعانى، ج 30، ص 244 و 245.