نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 20 صفحه : 630
اين توهم
مىفرمايد اگر در گذشته چنين كرديم و چنان شد و شما چنان بوديد و چنين شديد،
كارى به گذشته نداريم، گذشته هر چه بوده بايد امروز رب آن بيت را بپرستيد، كه شما
را با ايام دو رحلت مانوس كرد، و در اين وظيفه هيچ شرطى در كار نيست . و يا
بويى از تفصيل را داشته، يعنى جا داشته توضيح دهد در چه حالى رب اين بيت را
بپرستند، و در چه حالى نپرستند، و اين دو حال را از يكديگر جدا كند، چون جاى چنين
توهمى بوده، فرموده: نه، تفصيلى در بين نيست، در هر حالى كه پيش بيايد بايد رب اين
بيت را بپرستيد، پس حرف فاء در اين آيه نظير حرف فاء در آيه(وَ لِرَبِّكَ فَاصْبِرْ)[1] است.
و
حاصل معناى آيات سهگانه اين است كه قريش بايد رب اين بيت را بپرستد، بخاطر اينكه
رب اين بيت ايشان را با دو رحله تابستانى و زمستانى مانوس كرد، تا هم گردونه تجارت
و زندگيشان بگردد، و هم در وطن ايمن باشند.
آنچه
تا كنون گفته شد بر اين فرض بود كه سوره مورد بحث جداى از سوره فيل، و سياقش مستقل
از سياق آن باشد، و اما بر فرضى كه اين سوره جزو سوره فيل و متمم آن باشد، در اين
فرض گفتهاند حرف لام در كلمه لايلاف تعليلى و متعلق به
مقدرى است كه مقام بر آن دلالت مىكند، و معنايش اين است كه: اگر ما اين رفتار را
با اصحاب فيل كرديم، نعمتى بود از ما به قريش، اضافه بر نعمتهايى كه بر آنان انعام
كرده بوديم، و دو رحلت زمستانى و تابستانى به آنان داده بوديم، پس گويا فرموده:
نعمتى به سوى نعمت ديگر به ايشان داديم، و لذا بعضى[2]
گفتهاند: لام مذكور در آخر به معناى الى- به سوى منجر مىشود، و اين
گفته فراء است.
و
بعضى[3] ديگر
گفتهاند: معنايش اين است كه: ما اين بلا را به سر اصحاب فيل آورديم تا قريش با
شهر مكه مانوس شود و بتواند در آن شهر بماند، و يا اين كار را كرديم تا قريش را كه
از ترس ابرهه از شهر گريخته بودند، دو باره به شهرشان علاقمند كنيم، لذا لشكر
ابرهه را هلاك كرديم، و اين باعث شد كه قريش بيش از پيش به مكه و كعبه علاقمند
شوند، و نيز محمد 6 در آنجا متولد شود و سپس به عنوان رسولى بشير و نذير مبعوث
گردد، ليكن اشكال در اين چند معنا در استفاده آنها از سياق است، و اينكه اين معانى
از كجاى سياق بر مىآيد.
[1] و به خاطر پروردگارت شكيبايى كن. سوره مدثر، آيه 7.