نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 20 صفحه : 596
سعادت است و
يا شقاوت سرگردانند. و كلمه مبثوث از ماده بث است، كه به
معناى تفرقه است، و فراش مبثوث يعنى ملخهاى متفرق.
(وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ) كلمه
عهن به معناى پشمى است كه رنگهاى مختلف داشته باشد، و كلمه
منفوش از مصدر نفش است، كه به معناى شيت كردن پشم است يا با دست
و يا با كمانچه حلاجى، و يا با چيز ديگر. پس عهن منفوش به معناى پشم
شيث شدهاى است كه داراى رنگهاى مختلف باشد، و اين تشبيه اشاره دارد به اينكه در
آن روز كوهها كه رنگهاى مختلف دارند با زلزله قيامت متلاشى، و چون پشم حلاجى شده
مىگردند.
(فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِينُهُ فَهُوَ فِي عِيشَةٍ راضِيَةٍ)
اين آيه اشاره دارد به اينكه اعمال- هم مانند هر چيزى براى خود- وزن و ارزشى دارد،
و اينكه بعضى اعمال در ترازوى عملسنج سنگين است، و آن عملى است كه نزد خداى تعالى
قدر و منزلتى داشته باشد، مانند ايمان به خدا و انواع اطاعتها، و بعضى ديگر اينطور
نيستند، مانند كفر و انواع نافرمانيها و گناهان، كه البته اثر هر يك از اين دو نوع
مختلف است، يكى سعادت را دنبال دارد، و آن اعمالى است كه در ترازو سنگين باشد، و
ديگرى شقاوت را، و ما در تفسير سورههاى قبلى در معناى ميزان سخن گفتيم و بحث
كرديم.
(فَهُوَ فِي عِيشَةٍ راضِيَةٍ)- كلمه عيشة - به كسر
عين- نظير كلمه جلسة - به كسر جيم- از مصاديق بناى فعلة
است، كه نوعيت را مىرساند، مثلا جلسه به معناى نوعى نشستن است، و عيشه به معناى
نوعى زندگى كردن است، مانند عيشة راضية ، يك زندگى خوش، و اگر راضيه و
خوشى را به خود عيش نسبت داد، با اينكه صاحب عيش راضى و خشنود است، يا از باب مجاز
عقلى است، و يا كلمه راضيه به معناى ذات رضى و
تقديرش فى عيشة ذات رضى است، يعنى در عيشى رضايت بخش.
[معناى
اينكه در باره كسى كه اعمالش سبك است فرمود: فامه هاويه ]
(وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوازِينُهُ فَأُمُّهُ هاوِيَةٌ)
ظاهرا مراد از هاويه جهنم است، و نامگذارى جهنم به هاويه از اين جهت
باشد كه اين كلمه از ماده هوى گرفته شده، كه به معناى سقوط است،
مىفرمايد: كسى كه ميزانش سبك باشد سرانجامش سقوط به سوى اسفل سافلين است، هم چنان
كه در جاى ديگر فرمود:(ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِينَ
إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا)[1].
[1] سپس او را به پايينترين مرحله باز گردانديم. مگر كسانى كه
ايمان آوردهاند. سوره تين، آيه 5 و 6.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 20 صفحه : 596