و اما مفسرين در تفسير آيه و معانى كلمات آن اختلافى عجيب به راه انداخته‌اند، به طورى كه بعضى‌[1] از آنان- آن طور كه مى‌گويند- گفته‌اند: اين آيه از مشكل‌ترين آيات قرآن است، هم از نظر نظم و هم از نظر تفسير.

ولى معنايى كه ما براى آيه كرديم با سياق آيات سوره سازگار است، و هيچ تناقضى بين مفردات و جمله‌هاى آن رخ نمى‌دهد، و از خوانندگان هر كس بخواهد به طور مفصل به آن قيل و قالها واقف شود بايد به تفاسير مطول مراجعه كند.

(رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ يَتْلُوا صُحُفاً مُطَهَّرَةً فِيها كُتُبٌ قَيِّمَةٌ) اين آيه بيانگر معناى بينه است، مى‌فرمايد: منظور از بينه، محمد رسول اللَّه 6 است و اين معنا به طور قطع از سياق استفاده مى‌شود.

و كلمه صحف جمع صحيفه است، كه به معناى هر چيزى است كه در آن مى‌نويسند (از قبيل كاغذ، و لوح‌هاى سنگى و فلزى و امثال آن) و منظور در اينجا اجزايى است كه از قرآن كريم نازل شده بود، و در كلام خداى تعالى اطلاق صحف بر اجزاى كتابهاى آسمانى، و از آن جمله خود قرآن كريم مكرر آمده، از آن جمله فرموده:(فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ بِأَيْدِي سَفَرَةٍ كِرامٍ بَرَرَةٍ)[2].

و مراد از اينكه فرموده: مى‌خواند صحفى مطهره را اين است كه اجزاى قرآن از لوث باطل پاك است، و شيطان در آن دست نينداخته، و اين معنا نيز در قرآن كريم مكرر آمده كه خداى تعالى قرآن را از مداخله شيطانها حفظ مى‌كند، از آن جمله فرموده: (لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ‌) [3].

[موارد استعمال واژه كتاب و مراد از اينكه فرمود در صحف مطهره‌اى كه پيامبر 6 تلاوت مى‌كند(كُتُبٌ قَيِّمَةٌ) هست‌]

و در جمله‌(فِيها كُتُبٌ قَيِّمَةٌ) منظور از كتب كه جمع كتاب است جرم كتاب نيست، بلكه منظور مكتوب و مطالبى است كه در كتاب نوشته شده، و كلمه كتاب ، هم بر كاغذ و لوحهاى مختلف اطلاق مى‌شود و هم بر كلمات و الفاظ نوشته شده‌اى كه نقوش حك شده و يا با قلم سياه شده، از آن الفاظ حكايت مى‌كند، و چه بسا بر معانى آن الفاظ هم اطلاق شود، به اين اعتبار كه آن معانى به وسيله الفاظ حكايت شده، و نيز بر حكم حاكم و قضاى رانده شده نيز اطلاق مى‌گردد، مثلا مى‌گويند: كتب عليه كذا- بر فلانى چنين‌

[1] روح المعانى، ج 30، ص 202 به نقل از واحدى.

[2] در الواح پر ارزشى ثبت است. الواحى و الا قدر و پاكيزه. به دست سفيرانى است و الا مقام و فرمانبردار و نيكوكار. سوره عبس، آيات 13- 16.

[3] جز پاكان كسى با آن تماس ندارد. سوره واقعه، آيه 79.