تهديد آينده بر مى‌آيد اين جمله تهديد به مرگ و بعث است، و خطاب در آن به رسول خدا 6 است.

و بعضى‌[1] گفته‌اند: خطاب در آن به طريق بكار بردن التفات به جنس انسان است، تا تشديد بيشترى كرده باشد. ولى ظهور آيه در معناى اول بيشتر است.

(أَ رَأَيْتَ الَّذِي يَنْهى‌ عَبْداً إِذا صَلَّى أَ رَأَيْتَ إِنْ كانَ عَلَى الْهُدى‌ أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوى‌ أَ رَأَيْتَ إِنْ كَذَّبَ وَ تَوَلَّى أَ لَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ يَرى‌) اين شش آيه جنبه مثل دارد، و مى‌خواهد به عنوان نمونه چند مصداق از انسان طاغى را ذكر كند، و نيز به منزله زمينه چينى است براى تهديد صريحى كه بعدا به عقاب نموده، عقاب كسانى كه از اطاعت او نهى مى‌كنند، و نيز زمينه است براى امر به عبادتش. و مراد از عبدى كه نماز مى‌خواند به طورى كه از آخر آيات بر مى‌آيد رسول خدا 6 است، چون در آخر آيات آن جناب را از اطاعت آن شخص نهى نموده، امر به سجده‌اش و به نزديك شدنش مى‌فرمايد.

[توضيحى راجع به تشريع نماز قبل از شب معراج و قبل از نزول قرآن كه از آيه:(أَ رَأَيْتَ الَّذِي يَنْهى‌ عَبْداً إِذا صَلَّى) استفاده مى‌شود]

و بنا بر اين فرض كه سوره مورد بحث اولين سوره نازل شده از قرآن باشد، و نيز بنا بر اينكه از اول تا به آخر سوره يكباره نازل شده باشد، سياق اين آيات دلالت دارد بر اينكه رسول خدا 6 قبل از نزول قرآن نماز مى‌خوانده، و همين معنا دلالت دارد بر اينكه آن جناب قبل از رسيدنش به مقام رسالت با نزول قرآن، يعنى قبل از حادثه بعثت از انبيا بوده.

ولى بعضى‌[2] گفته‌اند كه: نماز قبل از بعثت آن جناب نماز واجب نبوده، و به طورى كه از اخبار بر مى‌آيد نمازهاى واجب در شب معراج واجب شده، و در سوره اسراء فرموده:

(أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‌ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ)[3].

اما اين سخن درست نيست، براى اينكه آنچه از داستان شب معراج مسلم است، و روايات معراج بر آن دلالت دارد، تنها اين است كه نمازهاى پنجگانه يوميه در آن شب با شكل خاص خود يعنى دو ركعت دو ركعت واجب شد، و هيچ دلالتى ندارد بر اينكه قبل از آن شب به صورت ديگر تشريع نشده بود، بلكه در بسيارى از آيات سوره‌هاى مكى و از آن جمله سوره‌هايى كه قبل از سوره اسراء نازل شده، نظير سوره مدثر و مزمل و غير آن دو سخن از نماز كرده، و به‌

[1] روح المعانى، ج 30، ص 182.

[2] روح المعانى، ج 30، ص 183.

[3] نماز را در هنگام ظهر تا تاريكى شب و هنگام فجر بپا بدار. سوره اسرى، آيه 78.